De historische trilogie die ik momenteel vertaal speelt zich af in de achttiende eeuw en de auteur heeft zich de moeite getroost oude en ouderwetse woorden in de tekst te verwerken. Een van die woorden is dottle. De zin luidt: He knocked the dottle from his pipe. En de persoon die dit doet is de kapitein van een walvisvaarder. Verder lezen Doubts about a dottle
Een prachtige voorzet. Op maat gesneden. We hoeven ’m alleen nog in te koppen. Le Monde plaatste op 1 maart een artikel over de vertaalkundige aspecten van Sarkozy’s belediging. Op 23 februari stortte de Franse eerste burger de fiolen van zijn toorn uit over de bezoeker van een landbouwbeurs die weigerde zijn hand te schudden, sterker nog, die ervan gruwde door hem te worden aangeraakt (‘Touche-moi pas, tu me salis‘). Een fijn mediamoment, dat wereldwijd de voorpagina’s haalde. Verder lezen Vrijdagse vertaalslag: ‘Casse-toi alors, pauvre con !’
Misschien moet een vertaler veel fantasie hebben. Soms komt er beeldspraak voorbij waarvan je niet goed weet wat je ermee moet.
Op het ogenblik ben ik bezig met een thriller. Bepaald geen poëtisch werkje. Nee, er wordt veel achtervolgd en geschoten, en de helden en heldinnen schrikken er niet voor terug om uit vliegtuigen te springen en zo. Het is een boek met een kloeke toon.
En dan ineens, midden tussen al het geweld, het volgende zinnetje: His voice softened at the edges.
Op dit blog is al vaker gesproken over heel dicht bij de tekst blijven, of juist uit de losse pols vertalen, vrijheid blijheid, als het maar lekker leest. Aanhangers van deze laatste aanpak zullen weinig moeite hebben met het zinnetje; de ‘hij’ uit het verhaal gaat gewoon zachter spreken, of iets dergelijks. Maar stel dat je dicht bij de tekst wilt blijven? Wat doe je dan met de randjes van die stem?
Vandaag kwam ik in de tweede alinea van mijn nieuwe boek meteen al een lastig probleem tegen. Een romanfiguur, een verdwaasde junk die op zijn vijftiende vader is geworden en met zijn dochter van inmiddels 12 jaar door Montreal zwerft, zegt tegen zijn dochter dat hij een kamer heeft gehuurd in het ‘Ostrich Hotel’. Een ostrich is, zoals jullie weten, een struisvogel. Maar als ze bij het hotel aankomen, ziet de dochter wat er op de gevel staat: ‘L’Hotel Autriche’, wat natuurlijk iets heel anders betekent.
Daar moet ik iets mee, maar een geniale oplossing wil me maar niet te binnen schieten. Wie iets leuks verzint, verdient eeuwige roem.
Stelling: het vertalen van slecht geschreven boeken dient beter beloond te worden
Een van de eerste boeken die ik (mede) heb vertaald, was geschreven door een topauteur, iemand van grote naam en faam. Vol eerbied en zenuwen begon ik te vertalen, doodsbenauwd dat mijn gebrekkige kennis en kunde niet toereikend zouden zijn om de klus enigszins bevredigend te klaren. Maar wat viel dat mee! Ik hoefde niets anders te doen dan mijn pen (ja, dat was nog in het precomputertijdperk) op papier te zetten, de woorden kwamen als vanzelf. En het resultaat was echt goed, zonder veel moeite.
Heel veel jaren en boeken later begrijp ik dat dat komt doordat die auteur zijn naam en faam waard was. Hij beheerste zijn vak, schreef gewoon goed, had overal aan gedacht, leverde goedlopende zinnen af, zijn beeldspraak en vergelijkingen klopten, en dan hoef je als vertaler niet veel meer te doen dan hem gewoon zo letterlijk mogelijk te vertalen. Verder lezen Rechtbreien wat krom is
Als ik met niet-vertalers over vertalen praat, poch ik wel eens dat ik alle woordspelingen in de brontekst altijd met een equivalente woordspeling in het Nederlands vertaal. De door leken op twee na meest gestelde vraag aan vertalers is namelijk: Maar hoe zit dat dan met woordspelingen? Die zijn toch onvertaalbaar?*
Hoogmoed komt voor de val. Deze week kwam ik een pittige vertaalpuzzel tegen die met een woordspeling te maken heeft. Verder lezen Vrijdagse vertaalslag: spare the rod
Naar aanleiding van een vraag die op de site van de Boekvertalers werd gesteld hoever je als vertaler moet gaan in het corrigeren van fouten in de brontekst schoot mij het volgende voorval te binnen.
Het betrof een boek van een gerenommeerd schrijfster, die een van haar personages, een vrome pater familias met tirannieke trekjes, over de zeven plagen van Egypte laat vertellen, waarbij hij dan de sprinkhanenplaag als voorbeeld noemt.
Verder lezen Vertalen wat er staat of…
Een gewone, doordeweekse dag. Ik heb het druk, doe mijn best een deadline te halen. De telefoon gaat. Het is neef, historicus van beroep en ook druk doende met een deadline. Hij werkt aan een project waarbij brieven uit de zeventiende eeuw worden geanalyseerd en gecatalogiseerd. En nu wil het geval dat een van die brieven in het Noors is geschreven. Of ik er alsjeblieft even naar wil kijken en hem kan mededelen wat er zo ongeveer in staat, zodat ze zeker weten dat deze brief in het plaatje past. Nee, het hoeft niet prachtig vertaald te worden, ze willen alleen maar weten wat erin staat, er zeker van zijn dat deze brief niet die ene uitzondering is op de regel die ze hebben opgesteld. En er is vanzelfsprekend geen budget voor. Verder lezen We willen alleen maar even weten wat erin staat
Ik heb eens een kookboekje laten vertalen door een vertaalprogramma van de Europese Unie. Enkele hoogtepunten:
15 g verpletterde tomaten
2 kip trommelstokken
100 ml plantaardige voorraad
plattelandshuisje kaas
zool (als in seizoen)
een grootmoedig snuifje van een grond komijn.
De kok op MIDDEL 3-4 notulen, tot het varkensvlees is gekookt en teder. Spoeling onder heet water en terzijde leggen aan afvoerkanaal. Plaats de ui in microgolf bewijs een schotel. Motregen de vulling over de groenten 
Veeg de trommelstokken met absorberende keuken document af. Snijd een klein kruis in de huiden van elke tomaat, dan duik in een kom kokend water. Verlof 30 seconden. Dien onmiddellijk!
Wat is een goed liedje? In het ideale geval is dat een combinatie van een aansprekende, goed in elkaar zittende tekst, een aansprekende, goed gecomponeerde melodie die bij die tekst past, en een goed gearrangeerde begeleiding.
Waar gaat een goed liedje over? Dat kan van alles zijn. Een liedje kan best over een aardbei gaan die bij het plukken op de grond valt en daar blijft liggen. Ook zo’n gegeven kan in handen van een goede tekstdichter en componist een prachtig resultaat opleveren.
