Woord zoekt vertaling (6): to frogmarch

Voor to frogmarch geeft The Free Dictionary deze definities:

1. a method of carrying a resisting person in which each limb is held by one person and the victim is carried horizontally and face downwards

2. any method of making a resisting person move forward against his will

Andere woordenboeken geven soortgelijke beschrijvingen.

Van Dale Engels-Nederlands heeft er geen Nederlands woord voor, alleen een omschrijving:

1. (met vier man) bij de armen en benen pakken en voortslepen

2. bij de armen pakken en voortduwen

Is het woord ‘afmarcheren’ synoniem aan to frogmarch? Dat werd geopperd door collega’s, maar als je ‘afmarcheren’ in woordenboeken en naslagwerken opzoekt, vind je alleen de definitie: heengaan, inrukken, wegtrekken. Kortom, een legerterm die niet lijkt te duiden op het onder dwang meenemen van iemand die zich verzet.

Wat is dan wél een adequate vertaling voor to frogmarch, het voortduwen of meetrekken van een tegenstribbelende verdachte door twee agenten, of het bij armen en benen vastpakken en wegdragen van een opstandige demonstrant?

Is er een woord voor? Of zullen we het in het Nederlands altijd met een wat langere beschrijving moeten doen?

Vertalen is schaven

Soms kom je zinnen tegen die op het oog heel eenvoudig zijn, maar waarmee je als vertaler toch heel veel kanten op kunt. Neem bijvoorbeeld onderstaande zin uit het boek dat ik momenteel vertaal. Het gaat over een vader van twee kinderen, een kleuter en een baby, die er alleen voorstaat nadat zijn vrouw in het kraambed is gestorven. De arme man kan het zo onderhand allemaal niet meer aan.

    Fatherhood had become a series of negotiations he suspected he was losing.

Als ik voorzichtig een eerste vertaling intik, zie ik dat het venijn niet alleen in de staart zit, maar dat er aan álle zinsdelen wel iets te schaven valt.

    1 Het vaderschap was veranderd in een reeks onderhandelingen en hij had het vermoeden dat hij niet de winnende partij zou zijn.

kaasschaafIk neem de kaasschaaf ter hand en begin vol goede moed. Verder lezen Vertalen is schaven

Woord zoekt vertaling (5): de gijzelaars van het Nederlands

Een poos geleden ontving ik commentaar van een lezer over een door mij vertaald boek, waarin ik de woorden ‘gijzelaar’ en ‘gegijzelde’ had gebruikt voor respectievelijk hostage taker en hostage. De lezer was van mening dat dit fout was en dat je moest spreken van respectievelijk ‘gijzelnemer’ en ‘gijzelaar’. In overleg met de redactie van de uitgeverij in kwestie was echter besloten degene die gijzelde een ‘gijzelaar’ te noemen, om de eenvoudige reden dat ik er moeite mee had de boef in het superspannende boek telkens zo plastisch een ‘gijzelnemer’ of ‘gijzelhouder’ te noemen. ‘Gijzelaar’ vond ik een lekker scherp woord, en door zijn slachtoffers ‘de gegijzelden’ te noemen, kwam ook het beeld van hun penibele situatie goed naar voren.

Maar ik moet toegeven dat je er lang over kunt redetwisten, vooral als vooraanstaande Nederlandse woordenboeken en naslagwerken beide opties bieden. Dit zijn de definities van ‘gijzelaar’:

Van Dale (2005):

1. iemand die gegijzeld wordt, syn. gegijzelde; (…) 4. terrorist, misdadiger die iemand gijzelt om bepaalde eisen af te dwingen, syn. gijzelhouder, gijzelnemer, kaper.

Van Dale Hedendaags Nederlands, 2006):

1. gegijzelde; 2. gijzelhouder.

Verder lezen Woord zoekt vertaling (5): de gijzelaars van het Nederlands

Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

rolling, rolling, rolling...Gebaren, houdingen, geluiden en bewegingen stellen vertalers soms voor grote problemen. Neem waggle. Geen van de vertalingen in de Van Dale Engels-Nederlands is bruikbaar in een zinnetje als She waggled her fingers. Je weet wat deze vrouw doet: ze beweegt haar vingers alsof ze zachtjes op een tafel trommelt, maar dan in de lucht. Je ziet het voor je, maar hoe zeg je dat in het Nederlands? Verder lezen Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

Woord zoekt vertaling (3): pool house

pool-houseHet is hartje winter, we kijken met weemoed terug op de zomer en veel Nederlanders zijn vanwege de kou naar zonnige oorden afgereisd om daar op het strand of aan een zwembad te liggen en een mooi bruin kleurtje te krijgen. Dat brengt me op het woord pool house, zo’n huisje naast het zwembad waarin men zich in zwemkledij kan hijsen en waar het gereedschap wordt opgeborgen om het zwembad van bladeren en dergelijke te ontdoen. Niet alleen staat het niet in Van Dale Engels-Nederlands, maar ik heb nog niemand gevonden die er een adequate vertaling voor weet. Misschien is dat niet zo vreemd, want ook in de Engelse woordenboeken wordt er niet over gerept. In Dictionary.com komt pool house niet voor, evenmin als in de Merriam Webster (online) en AskOxford.com, de website van Oxford dictionaries. Alleen op de Engelse Wiktionary staat een definitie van poolhouse (als één woord geschreven). Verder alleen verwijzingen naar gelegenheden waar men pool kan spelen.

Heel eigenaardig, en ook lastig, want pool houses, al dan niet als twee woorden geschreven, komen regelmatig voor in de boeken die ik vertaal, en het zou fijn zijn als er een Nederlands woord voor werd bedacht.

Boots, Hema of Walmart?

Vooral in Amerikaanse lectuur komen we veel merknamen tegen. Niet met de bedoeling reclame te maken, maar om een bepaalde gevoelswaarde aan te geven. De gevoelswaarde van een bepaald merk kan in de VS echter heel anders zijn dan in Nederland. Hier vinden we het niet bijzonder als iemand een blikje Heineken aan de mond zet, die persoon drinkt gewoon bier. In de VS ligt dat anders; daar is het een duur merk, hip en cool. Daar is Budweiser heel gewoon, terwijl dat hier moeilijk te krijgen is. En dan nog: begrijpt de Nederlandse lezer überhaupt wat een Budweiser is? Moet de vertaler uitleggen dat het een goedkoop biertje is, alom verkrijgbaar? Verder lezen Boots, Hema of Walmart?

Ene Mark Z. Danielewski

Jaren geleden kreeg het vertalersduo Van Santen en Vosmaer een boek aangeboden van ene Mark Z. Danielewski, een jonge Amerikaanse schrijver. House of Leaves (dat in de vertaling Het Kaartenhuis werd) was een ongewoon boek. Ten eerste was er het verhaal zelf, de geschiedenis van een jong stel dat een huis koopt in Virginia en na een tijdje ontdekt dat er vreemde dingen aan de hand zijn met het huis. Eerst proberen ze het nog op te lossen met feng shui, maar zonder succes. Het huis blijkt van binnen groter dan van buiten. Het heeft ingewanden waar je in kunt verdwalen, waar mensen door worden opgeslokt. Verder lezen Ene Mark Z. Danielewski

Allemaal meesterwerken

Wie regelmatig de stukjes op dit blog leest die verschijnen in de rubriek Net Uit, zou gemakkelijk tot de conclusie kunnen komen dat boekvertalers uitsluitend interessante, goed geschreven boeken onder handen krijgen, zij het met problemen op vertaalgebied. Boekvertalers doen hun best de stijl van de auteur zo goed mogelijk in een andere taal tot zijn recht te laten komen, ze peinzen lang over dat ene woord dat de auteur zo kundig daar heeft gebruikt en niet op een andere plek. Ze gaan helemaal op in het boeiende verhaal en leven mee met alle personages die zo goed uit de verf komen. Wanneer ze de vertaalde tekst opsturen, is het alsof ze afscheid nemen van een goede vriend.
Verder lezen Allemaal meesterwerken

Woord zoekt vertaling (2): sprawling en rambling houses

Villa KakelbontSprawling en rambling – twee woorden die in het Engels bijna letterlijk breder zijn dan al hun Nederlandse vertalingen. To sprawl is volgens Van Dale Engels-Nederlands onder meer: ‘zich in alle richtingen verbreiden’, ‘onregelmatig van vorm zijn’. Van Dale noemt als voorbeeld sprawling suburbs: naar alle kanten uitgroeiende voorsteden. Rambling heeft als bijvoeglijk naamwoord een eigen lemma met als vertalingen onder meer: ‘onsamenhangend’, ‘verward’, ‘grillig’, ‘stelselloos’ (zonder concrete voorbeelden), en ‘kruipend’ en ‘klimmend’ (als het om planten gaat). Wat doen we met deze woorden wanneer ze van toepassing zijn op woningen? Verder lezen Woord zoekt vertaling (2): sprawling en rambling houses

Woord zoekt vertaling (1): booth

booth
In deze nieuwe serie nemen we Engelse woorden onder de loep waarvoor in de ons bekende woordenboeken geen duidelijke, eensluidende, bruikbare Nederlandse vertaling bestaat.
We beginnen met booth.

Merriam-Webster definieert booth als a restaurant seating arrangement consisting of a table between two high-back benches.
Een doodeenvoudig woord, een duidelijk begrip, bekend uit gangsterfilms en soaps: twee bankjes met hoge rugleuning en een tafel ertussen. Iedereen kent de rijen booths uit de diners (die in een volgende aflevering nog aan de orde komen) en de variant met de comfortabele, halfronde bank.

Maar hoe heet een booth in het Nederlands? Verder lezen Woord zoekt vertaling (1): booth