Warm bad voor vertalers: de Intensieve Cursus Literair Vertalen

Van 1 tot en met 5 november 2010 vond in Utrecht de Intensieve Cursus Literair Vertalen (ICLV) plaats, georganiseerd door het Expertisecentrum Literair Vertalen. Drie groepen cursisten, met als brontalen Engels, Italiaans of Noors, hadden het voorrecht aan deze postdocachtige opleiding tot literair vertaler deel te nemen. Wat houdt de intensieve cursus in? Wat passeert er allemaal de revue? En ‘wat heb je er als vertaler aan’? Een reportage van een embedded vertaler.

J-E-Z-U-S geeft me V-R-E-D-E
Ik leef met hart en ziel voor onze G-O-D
Mijn L-E-V-E-N was behoorlijk K-U-T
Nu juich ik want hij heeft mij G-E-R-E-D.

Sweet LibertyAldus de vertaling van een gospelachtige countrysong die de Ierse auteur Joseph O’Connor ooit op de Amerikaanse autoradio hoorde en aanhaalt in zijn (niet in het Nederlands vertaalde) non-fictiewerk Sweet Liberty. De song was onderdeel van een fragment dat door de deelnemers Engels aan de ICLV collectief moest worden vertaald. De bijeenkomst waarop alle drie de collectieve vertalingen werden voorgelezen, vormde het sluitstuk van de cursus en was – zoveel zal duidelijk zijn – bij vlagen hilarisch. Zo leuk kan vertalen zijn, en tot zulke creatieve hoogten kunnen vertalers (in dit geval Kitty Pouwels) stijgen als ze een week worden ondergedompeld in de vertaalsnelkookpan die ICLV heet. Verder lezen Warm bad voor vertalers: de Intensieve Cursus Literair Vertalen

Houellebecq gratis op internet

De recent verschenen roman van Michel Houellebecq, La carte et le territoire, is gratis op internet te lezen. Florent Gallaire, een advocaat gespecialiseerd in digitale rechten*, vindt dat Houellebecq zo veel uit drie artikelen in Wikipedia heeft overgenomen dat zijn roman net als de gebruikte bron onder de Creative Commonslicentie valt en heeft het werk om die reden integraal op RapidShare gezet.

Houellebecq-vertaler Martin de Haan — die ook werkt aan een vertaling van La carte et le territoire — wijdde op het blog dat hij met Rokus Hofstede deelt al eerder aandacht aan de affaire die in Frankrijk rond het vermeende plagiaat in La carte et le territoire is ontstaan. In september van dit jaar publiceerde Vincent Glad onder de woordspelige titel La possibilité d’un plagiat (De mogelijkheid van een plagiaat) op Slate namelijk al een vergelijkende analyse compleet met tekstvoorbeelden van de gewraakte stukken tekst: artikelen op de Franse wikipedia over Frédéric Nihous, Beauvais en de huisvlieg, en de versie van Houellebecq in zijn laatstverschenen roman.

Le Monde en de webkrant Rue89 berichten erover.

*) Voor meer informatie over digitale rechten, zie de site van SURF.

Net uit: Onder de huid

Onder de huid, van Lucie Whitehouse, vertaald door Els Franci-Ekeler, uitgegeven bij De Kern (oorspronkelijke titel: The Bed I Made).

Je moet als boekvertaler altijd maar afwachten welke opdrachten je krijgt. Hoe langer je voor een bepaalde uitgeverij werkt, hoe beter jij en je contactpersoon op de redactie elkaar leren kennen, en meestal is de keuze van de opdrachten dan wel raak, maar je kunt aan de cover van een boek niet altijd zien wat erin zit. Een enkele keer kom je voor verrassingen te staan. Soms een onaangename verrassing, als het boek veel slechter geschreven blijkt te zijn dan jij en de redactie hadden verwacht, slechter dan de buitenlandse recensies doen geloven, en dan zit er gewoon niets anders op dan er het beste van te maken.

Puntje van de stoel
Aan de andere kant kun je het soms ook heel erg goed treffen. Dan krijg je een boek waar je doodgewoon van zit te genieten. De inhoud, de stijl, de opbouw, alles is goed. Beter dan goed. Zo’n boek is Onder de huid van Lucie Whitehouse.

Het verhaal is klassiek: een moderne, capabele, jonge vrouw raakt in de ban van een knappe man, die uiteindelijk niet blijkt te zijn wat ze had gedacht. Ze probeert zich aan de relatie te onttrekken en als de man weigert haar te laten gaan, zoekt ze tijdelijk haar toevlucht op het Isle of Wight. Kort na haar aankomst ontmoet ze daar een andere jonge vrouw, maar enkele dagen later hoort ze dat die vrouw is verdronken doordat haar zeilboot is omgeslagen. Lucie Whitehouse heeft de levens van deze twee vrouwen centraal gesteld in een beklemmende psychologische thriller die de lezer op het puntje van zijn stoel houdt.

Eerste Grote Jongerenliteratuur Prijs uitgereikt

Op het Crossing Border-festival in Den Haag is vrijdagavond voor de eerste keer de Grote Jongerenliteratuur Prijs uitgereikt. Uit een longlist van bijna honderd in 2009 verschenen boeken waren door de jury, onder voorzitterschap van Hedy d’Ancona, zes boeken genomineerd, drie oorspronkelijk Nederlandse en drie vertaalde. In beide categorieën was een prijs van 5000 euro te winnen, en wat daar heel bijzonder aan was: de buitenlandse auteur moest dat geld delen met zijn vertaler. Bij literaire waarderingen blijft de vertaler maar al te vaak buiten beeld, hoe groot zijn inbreng ook is en ondanks het feit dat het boek zonder die vertaler nooit in die vorm in het Nederlands had kunnen verschijnen. Daarom is het toe te juichen dat auteur en vertaler bij deze prijs als gelijkwaardig worden beschouwd.

De zes nominaties
Oorspronkelijk Nederlandstalig:

  • Trouw is de andere wang van Peter Bekkers (uitgeverij De Geus)
  • Dagen van gras van Philip Huff (uitgeverij De Bezige Bij)
  • Dit is geen dagboek van Erna Sassen (uitgeverij Leopold)

Vertaalde boeken:

  • Zeitoun van Dave Eggers, vertaling Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap (uitgeverij Lebowski)
  • Paper Towns van John Green, vertaling Aleid van Eekelen (uitgeverij Lemniscaat)
  • Muleum van Erlend Loe, vertaling Femmigje Andersen-Sijtsma (uitgeverij De Geus)

Hedy d'Ancona
Juryvoorzitter Hedy d’Ancona
(foto: Maaike Bijnsdorp)
 

De grote avond
Na de ontvangst in restaurant Mi Vida, waar iedereen in ontspannen sfeer met elkaar kennis kon maken, vond in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag de prijsuitreiking plaats. Eerst werden alle auteurs en vertalers op het podium gevraagd voor een kort interview met presentatrice Britt Stubbe. Daarna deed voorzitter Hedy d’Ancona verslag van de jurering en werden de winnaars bekendgemaakt. Peter Bekkers won met Trouw is de andere wang in de categorie oorspronkelijk Nederlandstalig en Erlend Loe en zijn vertaler Femmigje Andersen-Sijtsma wonnen samen met Muleum. De drie winnaars kregen een mooie trofee en voor alle genomineerden waren er een oorkonde en bloemen.

Volgend jaar wordt de GJP uitgebreid met een publieksprijs, waarvoor jongeren zelf een stem kunnen uitbrengen. De campagne hiervoor start voorjaar 2011.

Meer foto’s hier.

Net uit: Kroniek van een executie

Kroniek van een executie door David Dow, vertaald door Janet van der Lee en uitgegeven bij Meulenhoff (oorspronkelijke titel: Biography of an Execution).

Kroniek van een executie is het persoonlijke verhaal van een professor aan de rechtenfaculteit van de universiteit van Houston, Texas, die al meer dan twintig jaar vecht tegen de doodstraf. Sinds 1989 heeft hij meer dan honderd ter dood veroordeelden vertegenwoordigd. Hij werkt tevens als strafrechtadvocaat voor een non-profitorganisatie ten gunste van armlastige verdachten.

De zaak Quaker
Rode draad in het boek is de strafzaak tegen Henry Quaker, die vanwege de moord op zijn vrouw en twee kinderen ter dood is veroordeeld. Dow weet dat zijn cliënten vrijwel altijd schuldig zijn aan wat hun ten laste wordt gelegd, maar in het geval van Quaker is hij overtuigd van diens onschuld, en daar heeft hij een spannend en aangrijpend verhaal over geschreven. Verder lezen Net uit: Kroniek van een executie

Jasper Jones

Australië, 1965. Charlie Bucktin, een brave, onzekere jongen van dertien jaar, kan op een warme zomernacht niet slapen en ligt te lezen in Pudd’nhead Wilson. Dan wordt er plotseling op zijn slaapkamerraam gebonsd. Het is Jasper Jones, veertien jaar, half Aboriginal, het zwarte schaap van het dorp. Hij heeft iets vreselijks meegemaakt en roept de hulp in van Charlie, die hij eigenlijk niet kent, maar achter wiens slaapkamerraam nog licht brandt.

De eerste zin van het boek luidt: Jasper Jones has come to my window. Simpel zinnetje, toch? ‘Jasper Jones is naar mijn raam gekomen’. Toch klinkt dat om de een of andere reden niet goed, maar waarom niet? Het ritme klopt niet, die zin is te traag. Bovendien gaat het in het Engels vooral om het resultaat, het gaat erom dat Jasper Jones daar nu staat. Misschien: ‘Jasper Jones staat voor mijn raam´. Verder lezen Jasper Jones

Het Groot Griffeldiner 2010

GriffeldinerOp 29 september 2010 werden de Zilveren Griffels en de oorkonden die horen bij de Vlag&Wimpels uitgereikt in restaurant Fifteen in Amsterdam. Omdat een door mij vertaald boek in de prijzen was gevallen, mocht ik aanwezig zijn. Dus spoedde ik mij op die dag naar de winderige kade waaraan het restaurant, opgericht door Jamie Oliver, is gevestigd. Gelukkig zag ik algauw de redactie staan van uitgeverij Pimento, en die stelde me voor aan de auteur van De verschrikkelijke verhalen van het Zwarte Schip, Chris Priestley. Een alleraardigste man die me heel on-Engels begroette met twee kussen op de wang. Verder lezen Het Groot Griffeldiner 2010

Een vertaler in de schijnwerpers

In de schijnwerpersVertalers worden niet verwend met veel aandacht. Daarom zijn we al verguld wanneer onze naam bij een recensie wordt vermeld, en als er in de recensie een compliment voor de vertaling af kan, is onze dag helemaal goed. Wie dus een uitnodiging krijgt voor De Wereld Draait Door, zoals een aantal collega’s vorig jaar overkwam, of wordt gebeld door een recensent die geïnteresseerd is in het vertaalproces, moet even omschakelen. Zó veel aandacht in één keer!

Het boek waaraan ik een tijdlang had gewerkt, de verhalenbundel Say you’re one of them van de Nigeriaan Uwem Akpan, was in de weken voor de publicatie nogal voortvarend onder de aandacht gebracht. Zo was er een eigen website voor geopend, www.zegdatjebijhenhoort.nl, en waren er drieduizend promotiekaarten verstuurd naar de boekhandels in den lande. Verder lezen Een vertaler in de schijnwerpers

De nóg duisterder kant van de klimaatverandering

Klimaatoorlogen van Gwynne Dyer, vertaald door Huub Stegeman en uitgegeven bij Het Spectrum (oorspronkelijke titel: Climate Wars).

Klimaatoorlog is een merkwaardig boek, zo op het eerste gezicht. Het eerste wat opvalt is de curieuze mix van fictie and feiten. Elk hoofdstuk begint met een scenario waarin de schrijver een politiek-militaire ramp beschrijft die zou kunnen ontstaan als gevolg van de klimaatverandering. Vervolgens wordt de rest van het hoofdstuk gebruikt om de technische achtergronden van het probleem te bespreken. ‘Grote groepen vluchtelingen. Ineenstortende staten. Vernietigende oorlogen. Gwynne Dyer geeft een angstaanjagende blik op de nabije toekomst, waarin de klimaatverandering de wereldmachten dwingt tot genadeloos harde maatregelen om te overleven,’ aldus de flaptekst, en dat dekt de lading aardig. Verder lezen De nóg duisterder kant van de klimaatverandering

Interviews met vertalers: Julia Lovell

Yang Guang wijdt op de website van het Chinese persbureau Xinhua een uitgebreid artikel aan Julia Lovell, docent Chinese geschiedenis aan de University of London, schrijfster van The Great Wall: China Against the World 1000 BC-AD 2000* (2006) en vertaalster van Lu Xun en Eileen Chang.

James Bond en een verblijf als uitwisselingsstudent aan de universiteit van Nanjing zetten haar op het spoor van de twintigste-eeuwse Chinese literatuur. ‘De twintigste eeuw was een tijdperk waarin de opvattingen over literatuur in China een dramatische verandering ondergingen.’ Ze wilde weten hoe en waarom ideeën over auteurschap waren veranderd, welke rol het westen had gespeeld in die transformatie en welke opvattingen Chinese schrijvers huldigden over westerse literaire waarden.

Later doet ze in Beijing veldwerk voor haar promotie-onderzoek The Politics of Cultural Capital: China’s Quest for a Nobel Prize in Literature en voert ze gesprekken met gevestigde literaire namen als Mo Yan en Yu Hua, en de aanstormende talenten Zhu Wen, Li Feng, Lin Bai en Xu Xiaobing. In haar ogen staat de Nobelprijs voor Literatuur symbool voor de tweestrijd — het ‘Nobelcomplex’, zoals zij het noemt — tussen het ressentiment jegens de kracht van het westen dat bij de culturele elite leeft en het verlangen naar erkenning door datzelfde westen.

Het is soms vermoeiend en frustrerend om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van de Chinese fictie, maar weinig dingen winden ‘lastige lezer’ Julia Lovell zo op als het vinden van een nieuwe stem die nog niet is vertaald en die toch door meer mensen moet worden gehoord. Ze geeft toe dat het moeilijk is vertaalde Chinese literatuur in het westen gepubliceerd te krijgen. Commerciële uitgeverijen zijn vaak pas bereid de rechten te kopen als hun universitaire collega’s hebben bewezen dat een boek ‘werkt’. Het zou een manier kunnen zijn om het grote publiek bekend te maken met het werk van hedendaagse Chinese schrijvers.

*) De Nederlandste vertaling van de hand van Erica van Rijsewijk (TOTA) en André Abeling, Achter de Chinese Muur, Geschiedenis van China’s isolement 1000 v.C.-2000 n.C., verscheen in 2006 bij Het Spectrum.
Bron: the Literary Saloon