Eersteling

Het is een mooie voorjaarsdag, dus ga ik op de fiets naar de Spuistraat, waar bij de Wereldbibliotheek een stapeltje presentexemplaren van Het land van de angst op mij wacht. Mijn hart houdt zich nog stil. Ik laad de boeken in mijn speciaal voor de gelegenheid van mijn vrouw geleende fietstas en als ik weer op de fiets stap, begint er iets te broeien. Voorlopig alleen dat ik niet als een gek moet gaan fietsen, alle verkeersregels aan mijn laars lappend, wat toch normaal is in Amsterdam, maar heel voorzichtig. Ik vervoer een schat, mij mag niets overkomen. Eindelijk thuisgekomen open ik met zinderend gemoed en bevende handen het eerste exemplaar om zwart op wit te lezen dat ik de vertaler ben. Drieënhalf jaar geleden dacht ik literatuur te gaan vertalen, een opleiding Vertalersvakschool en een jaar werken later ligt hier de eerste vrucht, mede dankzij het fantastische mentoraat van Mariolein Sabarte. Ik hoop dat er nog vele zullen volgen. Verder lezen Eersteling

Een middag met schrijver John Green en zijn vertaalster Aleid van Eekelen-Benders

John Green verblijft met zijn vrouw Sarah en eenjarig zoontje Henry twee maanden in het Amsterdamse Schrijvershuis. John Green en Aleid van EekelenHet Letterenfonds kwam op het idee om zowel de schrijver als zijn vertaalster een middag over hun werk te laten praten voor studenten van de Master Literair Vertalen in Utrecht. Maandag 9 mei was het zover. Leuk detail: het Fonds kwam op het idee door het lezen van de stukjes die Aleid op dit Boekvertalersblog schreef over het vertalen van John Greens werk. Verder lezen Een middag met schrijver John Green en zijn vertaalster Aleid van Eekelen-Benders

Boekvertaler in het theater

Soms is het een boekvertaler vergund een uitstapje te maken. Zo heb ik me de eerste maanden van dit jaar gebogen over het toneelstuk Invasion! (Invasie!) van de Zweedse roman- en toneelauteur Jonas Hassen Khemiri. Khemiri is een inventieve woordjongleur, gevierd en gelauwerd in Zweden en ook steeds meer daarbuiten. Omdat Khemiri zelfs voor een schrijver uitgesproken talig is, met grote belangstelling voor allerhande varianten van het Zweeds, is er voor vertalers veel te beleven aan zijn teksten. In Invasion! laat hij onder meer een gebrekkig Zweeds sprekende immigrant, hoogdravende acteurs, stoer pratende scholieren, verwijzingverslaafde wetenschappers en een opmerkelijk tierend meisje aan het woord. Straattaal, al dan niet bestaande jongerentaal, zelfverzonnen neologismen en poëtische inslagen spelen een grote rol. Taal is in Invasion! niet alleen een middel, maar ook een, naar mijn smaak zelfs hét, thema.

Invasie!
De opzet van het stuk is eenvoudig: scholieren bestormen het podium bij een doodsaai en onbegrijpelijk toneelstuk dat ze met school moeten bekijken. Terug op school transformeren ze de naam van het hoofdpersonage Abulkasem tot onder meer werkwoord, belediging, loftuiting, de naam van een vingerafdrukloze asielzoeker en die van een discodansende Libanese oom.

Aan dit uitstapje naar een toneeltekst zit ook een écht uitje vast, naar de Hoofdstad, naar theater Frascati. Verder lezen Boekvertaler in het theater

‘Met andere woorden’ op Poetry International

De blogredactie heeft de onderstaande oproep ontvangen en geeft die graag door.

Poetry InternationalVertaal zelf wereldpoëzie en ontmoet de dichter!
Ieder jaar bezoeken zo’n twintig tot vijfentwintig dichters uit alle werelddelen Nederland voor het Poetry International Festival. Professionele poëzievertalers vertalen hun gedichten naar het Engels en het Nederlands, en leveren zo een belangrijke bijdrage aan het festival: zonder hen zouden de gedichten van de festivaldichters immers onbegrijpelijk zijn en zou het merendeel van de programma’s niet kunnen plaatsvinden.

Het vertalen van de gedichten van festivaldichters is echter niet alleen voorbehouden aan deze professionals, maar iedereen kan zich storten op het creatieve proces dat vertalen is. Via Met andere woorden maak je zelf vertalingen van de gedichten van festivaldichters, ontdek je welke dilemma’s vertalers tegenkomen en ga je daarover met de dichter en de festivalvertaler in gesprek. Het vormt een introductie op de praktijk van het vertalen én een mogelijkheid om op verfrissende wijze het werk van een dichter uit een ander land of werelddeel grondig te leren kennen. Kijk hier voor meer informatie!

Het 42e Poetry International Festival vindt plaats in de Rotterdamse Schouwburg van 14 t/m 19 juni 2011.

Citaten vertalen

Sommige auteurs strooien rijkelijk met citaten, al dan niet uit de wereldliteratuur. Als het gaat om citaten van in het Nederlands vertaalde boeken gebruik ik bij voorkeur een bestaande Nederlandse vertaling. Daarmee behoud je in zekere zin de eigen stem van de geciteerde schrijver, zodat in het uiteindelijke resultaat de meestemmigheid beter naar voren komt.

Helaas zijn de auteurs niet altijd even scheutig met hun verwijzingen, wat veel opzoekwerk in de bibliotheek betekent. Soms heb je weinig meer houvast dan de naam van de schrijver en de titel van het boek. Het is echter best leuk om een citaat op te zoeken. Je leest een boek uiterst geconcentreerd en in een sneltreinvaart. Als je het citaat dan vindt is dat heel bevredigend, maar het kost allemaal wel veel tijd. Daar komt bij dat de auteur soms citeert uit naar het Engels vertaalde literatuur. Het zou dan wat vreemd zijn als ik zo’n Engelse vertaling naar het Nederlands vertaal, zeker wanneer er een Nederlandse vertaling van het oorspronkelijke werk bestaat. Verder lezen Citaten vertalen

Jack, Sjaak of Jaap en zijn bone(n)staak

Jack and the Beanstalk GiantAf en toe kom je als vertaler voor onverwachte keuzes te staan. In On Balance, een boek met op psychoanalytische leest geschoeide essays, gaat auteur Adam Phillips in op enkele sprookjes. Dat ‘Cinderella’ in de vertaling ‘Assepoester’ moest worden leek me vanzelfsprekend. Maar wat doe je met het sprookje ‘Jack and the Beanstalk’? Natuurlijk is die bonenstaak met een tussen-n, al geeft Google ook nog heel wat treffers op ‘bonestaak’. Maar hoe heet die jongen bij ons? Verder lezen Jack, Sjaak of Jaap en zijn bone(n)staak

Wikipedia voor vertalers (3)

Het heeft even geduurd (vertalers moeten soms ook vertalen), maar hier is dan de derde en laatste aflevering in de miniserie Wikipedia voor vertalers. In de eerste twee afleveringen bespraken we al hoe vertalers zich nuttig kunnen maken door vertalersnamen toe te voegen in bestaande artikelen over buitenlandse auteurs en door zelf nieuwe artikelen over belangrijke buitenlandse auteurs op te zetten. De laatste stap voor vertalers die de smaak te pakken hebben en alle schroom hebben afgelegd, ligt dan voor de hand: het aanmaken van een artikel over hun eigen auteurschap of dat van een collega-vertaler. Verder lezen Wikipedia voor vertalers (3)

Net uit: Het negerboek

Het NegerboekHet negerboek, van Lawrence Hill, vertaald door Ine Willems, uitgegeven bij Ailantus (oorspronkelijke titel: The Book of Negroes; zie ook het filmpje van Harper Collins op YouTube.

Aminata Diallo, dochter van een vroedvrouw en een edelsmid, is elf wanneer ze op het pad buiten Bayo wordt ontvoerd door slavenhandelaren. Drie maanden lang loopt ze in een gestaag groeiende keten van gevangengenomen negers naar de kust om daar gebrandmerkt te worden en verscheept naar de Amerikaanse koloniën. De verschrikkingen van het slavenschip, de slavenmarkt van Charles Town en de daaropvolgende jaren van slavernij – eerst op een indigoplantage, dan in het huishouden van de joodse indigo-inspecteur Solomon Lindo, die het woord ‘slaaf’ bij voorkeur mijdt en zijn slaven in plaats daarvan ‘bedienden’ noemt – beleeft de lezer door haar ogen in een relaas dat onvermijdelijk doet denken aan The Known World van Edward P. Jones (in 2005 bij Querido verschenen als De bekende wereld, vertaald door Marian Lameris).

‘En dat, begreep ik, betekende het om slaaf te zijn: je verleden deed er niet toe, in het heden was je onzichtbaar en je had geen zeggenschap over je toekomst.’ Verder lezen Net uit: Het negerboek

De twijfelachtige couleur locale van Doctor Who’s TARDIS

Vertalers zijn ook maar mensen. Ze weten niet alles. Zo wist ik bijvoorbeeld niet wie of wat een TARDIS was, tot ik dit begrip tegenkwam in het boek dat ik aan het vertalen ben. Na een korte zoektocht op het internet behoorde ik tot de ingewijden, maar daarmee was de vraag of het begrip in de Nederlands vertaling overgenomen moest worden, nog niet beantwoord.

De TARDIS (Time And Relative Dimensions In Space) is een fictieve tijdmachine in de Britse sciencefictionserie Doctor Who. Bij navraag onder collega’s bleek dat sommigen van hen niet alleen bekend zijn met de serie, maar dat je hen bijna kunt bestempelen als aficionado’s. In Groot-Brittannië woonachtige collega’s vertelden er meteen bij dat er bij hen in de buurt zelfs een TARDIS staat. Daarentegen hadden andere collega’s er nog nooit van gehoord.
Verder lezen De twijfelachtige couleur locale van Doctor Who’s TARDIS

‘De vertaling moet beter zijn dan het origineel’: over het vertalen van strips

Strips vertalen is voor boekvertalers een relatief onbekende tak van sport, die – zoals blijkt uit een een lezenswaardig artikel van Andreas Platthaus op de site van het Duitse Goethe-Institut – speciale eisen aan vertalers stelt.

Platthaus, redacteur van de boekenbijlage van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, geeft inzicht in het vak (want dat is het), besteedt aandacht aan de marginale positie van stripvertalers en concludeert dat velen van hen uit liefde voor het medium de weg naar hun beroep hebben gevonden. Zijn stuk gaat weliswaar over de situatie in het Duitse taalgebied, maar is zonder meer herkenbaar voor Nederlandse boekvertalers.

Erikativ
Bijzonder interessant én vermakelijk zijn Platthaus’ korte portretten van enkele vooraanstaande Duitse stripvertalers, onder wie Erika Fuchs, bedenker van de Duitse namen voor Donald Duck en zijn familie, vrienden en kennissen. Fuchs ontving voor haar werk twee belangrijke literatuurprijzen, een eer die voor noch na haar een stripvertaler te beurt is gevallen.

Fuchs is ook de uitvinder van de naar haar vernoemde stijlfiguur Erikativ: ze breidde het voor strips typische gebruik van klanknabootsingen uit door handelingen die niet hoor- of zichtbaar zijn weer te geven met (de stam van) een werkwoord, zoals ‘denk, denk’ (bij een plaatje van een denkende stripfiguur). Andere stripvertalers zijn daar op voort gaan borduren en met bijvoorbeeld ‘knipper, knipper’ en ‘verheug, verheug’ gekomen.

Dergelijke vondsten geven blijk van de speciale creativiteit waar stripvertalers over moeten beschikken. Die moeten namelijk, vindt de Duitse mangavertaler Jürgen Seebeck, streven naar een vertaling die beter is dan het origineel. Stripvertalers genieten volgens Seebeck immers nog minder aanzien dan ‘gewone’ boekvertalers, omdat in hun genre de tekst ondergeschikt is aan het beeld.