Net uit: De onzichtbare gorilla

De onzichtbare gorilla van Christopher Chabris en Daniel Simons, vertaald door Jan Willem Reitsma en verschenen bij De Arbeiderspers (oorspronkelijke titel: The Invisible Gorilla).

Dat het vertalen van non-fictie een bijdrage levert aan je éducation permanente heb ik weer eens ondervonden tijdens mijn werk aan De onzichtbare gorilla, een onthutsend boek van twee Amerikaanse cognitief psychologen. Het is vernoemd naar hun beroemde experiment met een filmpje met hoofdrollen voor een paar basketballen, een stuk of wat studenten en iemand in een gorillapak. Aan proefpersonen werd gevraagd om dit filmpje te bekijken en daarbij het aantal passes van het team in de witte kleding te tellen en de simultane acties van het zwarte team te negeren. Pakweg 50% van hen zag de ‘gorilla’, die pontificaal door het beeld wandelde, volledig over het hoofd! Dit maakt op een choquerende manier duidelijk hoezeer de concentratie op het één een soortement blindheid voor het ander kan veroorzaken. Logisch, zou je zeggen. Toch konden veel mensen die de gorilla over het hoofd hadden gezien dit nauwelijks bevatten. Verder lezen Net uit: De onzichtbare gorilla

Geheugenkunstenaars

De geheugenkunstenaars door Jeffrey Moore, vertaald door Gert Jan de Vries, oorspronkelijke titel The Memory Artists, verschenen bij uitgeverij Prometheus.

Wanneer iemand dr. dr. drs. litt. voor zijn naam heeft staan en de drie regels eronder nodig heeft voor het omschrijven van zijn functies, dan weet je dat je met een briljante geest te maken hebt. Of met een oplichter. In het geval van de neuroloog Émile Vorta geldt dat laatste en dat blijkt wel uit het internetadres dat vier regels onder zijn naam staat: writeaprisoner.com. Verder lezen Geheugenkunstenaars

Inzetbaarheid

Ik weet het, het is een groot risico: je wilt wat duidelijk maken, maar je kiest daartoe een vies, lelijk woord. Zo’n managerswoord. Oké, hou je vast. Neus dicht…

E M P L O Y A B I L I T Y

Employability (wiki)

Jakkes.

Maar je zou het niet geloven, in sommige van die rare termen schuilen ongemakkelijke waarheden. Laat ik me nader verklaren. Ik heb tenslotte wat uit te leggen.

Je employability is de mate waarin je inzetbaar bent op de arbeidsmarkt. Als je bijvoorbeeld goed bent opgeleid, kun je op veel plaatsen functioneren en zijn er weinig redenen om je níet aan te nemen. Laten we het maar ‘inzetbaarheid’ noemen. Misschien wat minder helder, maar het doet in ieder geval wat minder pijn aan de ogen. En oren. En neus.

Ongemakkelijke waarheden
Waarom heb ik het hier eigenlijk over? Wat brengt mij ertoe te vloeken in de kerk? Verder lezen Inzetbaarheid

Net uit: Het genootschap van de laatste dieren

Moore, Het genootschap van de laatste dierenHet genootschap van de laatste dieren van Jeffrey Moore, vertaald door Gerda Baardman en Wim Scherpenisse, uitgegeven bij De Arbeiderspers (oorspronkelijke titel: The Extinction Club).

De derde roman van Jeffrey Moore heeft twee sterk verschillende hoofdpersonen. De eerste heet Nile Nightingale; hij is veertig, beschouwt zijn leven als mislukt en is voor zichzelf en de schimmen uit zijn verleden vanuit de VS naar een onherbergzaam deel van Québec gevlucht. Hij is onder andere postzegelverzamelaar, talenwonder en afgekickt van zo ongeveer alles waar een mens aan verslaafd kan zijn. De tweede hoofdpersoon is een veertienjarig meisje, Céleste Jonquères. Zij is een radicale natuur- en dierenbeschermster die levensgevaarlijk is toegetakeld door een stel gewelddadige, gewetenloze jagers en handelaars in dierlijke producten. Verder lezen Net uit: Het genootschap van de laatste dieren

Net uit: Dezső Kosztolányi, De avonturen van Kornél Esti

De avonturen van Kornél Esti, van Dezső Kosztolányi, uit het Hongaars vertaald door Mari Alföldy, uitgegeven bij Van Gennep (oorspronkelijke titel: Esti Kornél kalandjai).

Kornél Esti is een favoriet personage van de Hongaarse schrijver Dezső Kosztolányi: een schelmachtige figuur die de regels van de burgerlijke wereld aan zijn laars lapt en in het kunstenaarsmilieu van Boedapest aan het begin van de twintigste eeuw en tijdens zijn vele reizen allerlei alledaagse en onwaarschijnlijke avonturen beleeft. Hij heet niet voor niets Esti: dit is een sprekende naam die ‘van de avond’ betekent. Nadat ik met veel plezier een eerdere bundel met heerlijke verhalen had vertaald rondom deze figuur, was ik erg blij toen ik weer de kans kreeg me aan Kosztolányi’s uitdagende proza te zetten. Verder lezen Net uit: Dezső Kosztolányi, De avonturen van Kornél Esti

Toeval

Rusland, hoe het wasHet is een beetje een Droste-effect: ik ontdek op een boekenmarkt een bijzonder boek, en het begint als volgt: ‘Van tijd tot tijd ontdekken mensen iets…’ waarna uit de doeken wordt gedaan dat het boek zelf een publicatie is van een bijzondere ontdekking.

Maar laat ik bij het begin beginnen van dit verhaal, dat alleen zijdelings met vertalen te maken heeft maar me bijzonder genoeg leek om het in een blognotitie publiek te maken.

Fotoalbum
Een paar dagen geleden had ik met iemand afgesproken voor boekhandel Athenaeum in Amsterdam. Ik was iets eerder en liep om de tijd te vullen even over de boekenmarkt op het Spui. Ik was in gezelschap van mijn Russische vriend, dus toen ik een boek zag met de titel Rusland – hoe het was, wees ik ernaar. De titelpagina met een oude foto van een stadsgezicht en de ondertitel ‘Een merkwaardige verzameling foto’s van 80 jaar Rusland’ wekte mijn belangstelling in voldoende mate om het in mijn hand te nemen en op te slaan. Terwijl de bladzijden door mijn vingers gingen, viel mijn oog op het woord ‘Hongaren’ en dat is voor een vertaler Hongaars reden genoeg om er het fijne van te willen weten. Verder lezen Toeval

Boekverbranding ‘Het negerboek’

Op 31 maart publiceerden we een artikel van Ine Willems over haar vertaling van The Book of Negroes van Lawrence Hill. In een reactie op 14 juni laat ze weten dat ‘[z]e godbetert een boekverbranding van Het negerboek aan het plannen [zijn]’. Naar nu blijkt is Roy Groenberg van de stichting Eer en Herstel Slachtoffers van Slavernij in Suriname van plan het boek, of de titel, op 22 juni op het Nationaal Monument Slavernijverleden in het Amsterdamse Oosterpark ceremonieel te verbranden. De heer Groenberg heeft de Canadese schrijver van het boek op de hoogte gesteld van dat voornemen. Lawrence Hill gaf daarover al een verklaring uit.

Ailantus, de uitgever van de Nederlandse vertaling, licht in onderstaande verklaring de keuze voor de Nederlandse titel toe en geeft aan graag de dialoog aan te gaan met de heer Groenberg.

Nieuwslijn Suriname besteedde vanochtend in een uitzending op Radio Nederland Wereldomroep aandacht aan de kwestie. Het programma is tot en met 21 juni te beluisteren. Op de site van de omroep verschijnt in de loop van de dag een artikel met een interview en foto’s. Verder lezen Boekverbranding ‘Het negerboek’

De VvL en de niet-literairen (5): het begin

Wat vooraf ging
In augustus 2009 leggen we de Vereniging van Letterkundigen, een afdeling van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV), de vraag voor of ze behalve de belangen van literair vertalers ook de belangen van niet-literair boekvertalers kan en wil behartigen. We schreven daar op 28 augustus 2009 een stuk over (onder aan die pagina vind je koppelingen naar de overige delen van de reeks). Het voorlopige antwoord luidt dat de belangen van niet-literair boekvertalers te veel afwijken van die van de primaire doelgroepen van VvL en de Freelancers Associatie (FLA), een andere afdeling van de VSenV, om niet-literair boekvertalers op te nemen in de bestaande organisatie. De koepel VSenV en de afdeling VvL zijn echter wel bereid ons de helpende hand toe te steken.

We gaan met bestuursleden van de Werkgroep Vertalers, de VvL en de VSenV rond de tafel zitten om uit te leggen wat we voor niet-literair boekvertalers willen bereiken: respect voor ons werk, dat tot uitdrukking komt in een fatsoenlijk honorarium en behoud van de ons toekomende rechten. We bespreken drie opties: een zelfstandige vereniging, buiten de structuur van de VSenV, een eigen afdeling binnen die structuur, naast de VvL, en ten slotte een aparte werkgroep naast de reeds bestaande VvL-werkgroepen. We krijgen als huiswerk mee aan te tonen de VSenV nodig te hebben om onze belangen te behartigen, en die belangen te vertalen in haalbare doelen. Verder lezen De VvL en de niet-literairen (5): het begin

Vertalersbonus

‘Niets is een grotere troost voor een auteur van een roman dan lezingen van zijn werk te ontdekken waaraan hij zelf niet had gedacht, en die de lezers hem aan de hand doen.’
– Umberto Eco: Naschrift bij De naam van de roos (1984)*

From Hell (cover)Bonussen zijn niet alleen voor bankiers weggelegd. Ook vertalers worden wel eens extra voor hun inspanningen beloond – maar dan met een ander soort beloning dan in de financiële wereld gangbaar is. Tijdens het vertalen ontdek je soms dingen in een boek waarvan onduidelijk is of de schrijver die er doelbewust in heeft gestopt, maar die een boek nóg meer lading geven. Zo blijkt uit From Hell van Alan Moore en Eddie Campbell.

From Hell is een monumentaal stripdrieluik waarin Alan Moore en Eddie Campbell fictie als scalpel hanteren om de historische werkelijkheid mee te lijf te gaan. Als zelfbewuste ‘pulpauteurs’ scheppen beide stripmakers een onvergetelijk beeld van Jack the Ripper als de man die eind negentiende eeuw waarheid niet meer van waanzin kon onderscheiden – en zodoende de twintigste eeuw op ‘gepaste’ wijze inluidde. Verder lezen Vertalersbonus

Net uit: Date met de dood

Date met de dood van Charlaine Harris, vertaald door Emmy van Beest en verschenen bij Luitingh-Sijthoff (oorspronkelijke titel: Dead Until Dark)

Date met de doodAl eeuwenlang duiken er vampiers op in volksverhalen en de literatuur. Het is nooit vast komen te staan hoe ze eruitzien, maar ze voeden zich in elk geval met bloed. De bekendste vampier is Dracula uit het gelijknamige boek van Bram Stoker uit 1897. Anne Rice publiceerde de vermaarde Vampire Chronicles (Vampierkronieken) tussen 1976 en 2003. De Twilight-serie van Stephenie Meyer werd een wereldwijde kaskraker, maar vier jaar voor het eerste Twilight-boek verscheen, kwam Charlaine Harris al met een succesvol vampierverhaal dat draait om de innemende, dappere Sookie Stackhouse.

Date met de dood is deel 1 van de Sookie Stackhouse-serie. Binnenkort verschijnen ook de volgende twee delen. Levend dood in Dallas, deel 2, is vertaald door Marion Drolsbach. Club Dood, deel 3, hebben we samen vertaald. Het is dus min of meer een duo-project geweest, omdat we elkaars vertalingen hebben nagekeken en becommentarieerd. Daarom gebruik ik het woord ‘wij’ waar het om vertaalkwesties gaat. Verder lezen Net uit: Date met de dood