Op last van een rechtbank in München zijn library.nu en ifile.it gesloten. Op die sites konden e-boeken waarop nog auteursrecht rustte, voor het merendeel wetenschappelijk werk, gratis worden gedownload. De rechter hekelt in het vonnis de ‘hohe kriminelle Energie‘ waarmee de aanbieders te werk zijn gegaan. De Börsenverein des Deutschen Buchhandels en de International Publishers Association schatten na maanden van onderzoek dat op beide sites in totaal meer dan 450.000 titels beschikbaar waren en stapten naar de rechter. De twee websites zouden met advertenties, donaties en lidmaatschapsbijdragen een omzet van rond de 8 miljoen euro hebben gemaakt, waarmee ze volgens de Börsenverein tot ‘de gevaarlijkste piratensites ter wereld’ behoorden. Ter vergelijking: de Amerikaanse overheid schat dat MegaUpload voor ruim 500 miljoen dollar aan schade heeft veroorzaakt.
Gedichten en gewichten: Over de vertaling van Chad Harbachs The Art of Fielding
Familie
Het is een aparte tak van sport, boeken vertalen. Af en toe heb ik het gevoel dat ik er een tweede kind aan heb. Een kind dat vol overgave in de puberteit is gedoken. En – verrassing, verrassing – er blijkt nog een hele sliert familieleden aan vast te zitten, het ene sympathiek, het andere wat minder; het ene schurkt gezellig tegen je aan, het andere blijft op afstand.
Dag in, dag uit ben je met zo’n boek – roman of non-fictie – bezig, weken lang. Nu eens loopt het allemaal als een zonnetje, dan weer krijg je de wind pal tegen in de vorm van een taalgrap die zich lastig laat omzetten naar het Nederlands, een mistige verwijzing naar iets of iemand, vakjargon waar in eerste instantie geen touw aan vast te knopen valt. Meestal zijn dat nog de leukere uitdagingen, net als de pubergril: hoe red ik me zo soepel mogelijk uit de situatie zonder het origineel geweld aan te doen? Zonder de Nederlandse of Vlaamse lezer op te zadelen met vragen die hem dwingen zijn toevlucht te nemen tot lexicons en websites? En kijk, het is weer gelukt: iedereen blij (hoop je). Een poos wat rustiger, zilver fonkelend vaarwater, een plotselinge hekgolf, even hozen en weer door.
Verder lezen Gedichten en gewichten: Over de vertaling van Chad Harbachs The Art of Fielding
Iraanse vertaler opgepakt
‘Een vertaler is een alchemist die cadans, stem, betekenis en symboliek moet overbrengen van jouw taal in de mijne, van jouw cultuur in de mijne. Hij verbreidt ideeën, brengt mensen dichter bij elkaar, laat grenzen vervagen,’ schrijft de Iraans-Amerikaanse schrijfster Firoozeh Dumas in de Los Angeles Times. Aanleiding voor het stuk is de verdwijning van haar ‘alchemist’, de Iraanse vertaler Mohammed Soleimani Nia, die twee weken geleden door de Iraanse autoriteiten is opgepakt. In november 2011 was hij door de geheime dienst ondervraagd en in januari van dit jaar moest hij voor het Revolutionaire Hof verschijnen. Er vond huiszoeking plaats, waarbij documenten en elektronische apparatuur in beslag werden genomen. Verder lezen Iraanse vertaler opgepakt
Literair vertalen in Vlaanderen
De Vlaamse Auteursvereniging (VAV) deed in de tweede helft van 2011 onderzoek naar de inkomenspositie van literair vertalers in Vlaanderen. Ze raadpleegde het eigen ledenbestand en verzamelde verder nog namen bij het Vlaamse Fonds voor de Letteren en het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV). Van de 88 benaderde vertalers stuurden 31 een ingevulde enquête terug. Om de kille cijfers in een breder kader te kunnen plaatsen, namen de onderzoekers bovendien 10 interviews af. Het onderzoeksverslag Inkomensonderzoek bij literaire vertalers in Vlaanderen verscheen in december 2011.
Wat is een literair vertaler?
In de meeste Europese landen is een literair vertaler een vertaler die boeken vertaalt. Literatuur heeft dan de brede betekenis van ‘het geheel der schriftelijke overlevering van een volk of een tijd’.1 In Nederland en Vlaanderen ligt dat iets anders. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen literair en niet-literair vertalers, waarbij die eerste groep literatuur in de beperkende betekenis van schone letteren vertaalt en de tweede groep boeken die niet onder die noemer vallen. Dat kan fictie en non-fictie zijn.
Ook de VAV hanteerde bij haar onderzoek een tweedeling, waarbij evenwel alle fictie anders dan in Nederland als ‘literair’ werd aangemerkt. Dezelfde criteria hanteert de vereniging ook bij haar toelatingsbeleid, omdat ze het met haar beperkte middelen verstandiger acht zich te specialiseren in het literaire segment.
In dat opzicht onderscheidt de VAV zich dus van haar zustervereniging in Nederland, de Vereniging van Letterkundigen, die sinds mei 2011 met de Werkgroep Algemeen Boekvertalers ook voor de belangen van niet-literair vertalers opkomt.
De gemiddelde Vlaamse literair vertaler
is net als zijn Nederlandse collega een hoogopgeleide 50-plusser met ongeveer vijftien jaar ervaring. Ruim de helft studeerde een taal, een derde vertaalkunde. Ongeveer de helft van de respondenten volgde aanvullend onderwijs. Mannen zijn in het VAV-onderzoek licht oververtegenwoordigd, wat niet overeenkomt met de onderzoeksresultaten in de bundel Literair vertalen: van twee kanten bekeken, die Kris Humbeeck en Francine Smink in 2008 in opdracht van Taalunie en ELV samenstelden.2 Daaruit bleek dat zowel in Nederland als Vlaanderen zes op de tien literair vertalers vrouwen zijn. Onze eigen enquête in 2009 wees uit dat op de e-mailgroep Boekvertalers acht van de tien vertalers een vrouw is. De conclusie dat onder niet-literair vertalers vrouwen sterk oververtegenwoordigd zijn, lijkt in datzelfde onderzoek te worden bevestigd door het gegeven dat meer mannen dan vrouwen altijd het Modelcontract kregen. Verder lezen Literair vertalen in Vlaanderen
Lezing Etienne van Heerden met vertaler Martine Vosmaer
Op 22 februari 2012 geeft de Afrikaanse auteur Etienne van Heerden met Martine Vosmaer, een van zijn vertalers, een lezing in het kader van de Master Literair Vertalen i.o. Deze lezing, over het vertaal- en schrijfproces van zijn nieuwste boek 30 nachten in Amsterdam, wordt georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds en zal plaatsvinden in Utrecht. Van Heerden is in februari writer in residence in Amsterdam.
Etienne van Heerden (Oost-Kaap, 1954) is een van de belangrijkste schrijvers van Zuid-Afrika. In het Nederlands verschenen onder andere zijn romans De betoverde berg, De stoetmeester, De witte aap, Het zwijgen van Mario Salviati en In de plaats van liefde. Van Heerden is hoogleraar aan de universiteit van Kaapstad.
Deze maand verscheen 30 nachten in Amsterdam, geschreven na een eerder verblijf (2007) in Amsterdam als writer in residence. Hij schreef voor de Volkskrant een essay over zijn verwarrende ervaringen. Later verwerkte hij die in een roman, waarin de fictieve hoofdpersoon Henk de Melker uit Zuid-Afrika ook in dat huis logeert. Verder lezen Lezing Etienne van Heerden met vertaler Martine Vosmaer
Net uit: Kind van de leeuwin
Kind van de leeuwin, door Katherine Scholes, vertaald door Els Franci-Ekeler, uitgegeven bij De Kern (oorspronkelijke titel: Lioness).
Katherine Scholes is geboren in Tanzania en heeft daar tot haar tiende gewoond. Haar vader was arts en missionaris, haar moeder kunstenares. Het gezin trok geregeld naar afgelegen delen van het land, waar haar vader dan vanuit een veldhospitaal werkte. Van die jeugdherinneringen heeft ze gebruikgemaakt voor de roman Kind van de leeuwin.
Kind van de leeuwin is een boek over de relatie tussen moeders en dochters, maar ook over de relatie tussen mens en leeuw. Niet voor niets heeft ze het opgedragen aan George Adamson, de ‘Father of Lions’, die in Kenia een reservaat had opgericht waar hij en zijn vrouw verweesde en gewonde leeuwen verzorgden tot die naar de wildernis konden terugkeren. Verder lezen Net uit: Kind van de leeuwin
Net uit: Kate Veitch, Vertrouw me
Vertrouw me, door Kate Veitch, vertaald door Els Franci-Ekeler, uitgegeven bij De Kern (oorspronkelijke titel: Trust)
Er zijn films waarin je de heldin van het verhaal knarsetandend volgt omdat jij in je luie stoel ziet wat er om haar heen gebeurt en haar niet even kan aanstoten of door elkaar schudden. Vertrouw me is het equivalent ervan in boekvorm. Het is de tweede roman van de Australische schrijfster Kate Veitch. Haar debuut, Listen, was in 2008 een bestseller in haar moederland en verscheen verder alleen in Duitse vertaling. Haar tweede roman verschijnt nu ook in Nederlandse vertaling. Verder lezen Net uit: Kate Veitch, Vertrouw me
Net uit: Het bewijs van liefde
Het bewijs van liefde door Catherine Hall, oorspronkelijke titel The Proof of Love, vertaald door Aleid van Eekelen-Benders en verschenen bij Cargo.
Het is op dit moment misschien moeilijk voor te stellen, maar er bestaan ook bloedhete zomers. Zomers waarin de hitte maar niet afneemt, waarin het dag en nacht warm blijft, gras en planten verdorren, de aarde uitdroogt, je van hogerhand opdracht krijgt om zuinig te doen met water en het lijkt alsof er nooit meer een druppel regen zal vallen. Zo’n zomer was het in 1976, in Nederland maar ook in Engeland, en in die zomer speelt het verhaal van Het bewijs van liefde zich af.
Op een afgelegen schapenboerderij in het Lake District klopt een vreemde aan, Spencer Little, een wiskundige die op de fiets uit Cambridge is gekomen en die voor de duur van de zomer om werk vraagt, niet voor loon maar in ruil voor kost en inwoning.
Een besloten plattelandsgemeenschap met strikte normen en nauwelijks oog voor de buitenwereld, krijgt te maken met een stille, teruggetrokken buitenstaander en, later, een groep hippies. Daartegenover de wiskundige, die hoopt een vernederende ervaring te ontvluchten en de vereiste concentratie voor zijn wiskunde te hervinden, maar in aanraking komt met mensen en opvattingen die hem tot dan toe vreemd waren, of die juist beangstigend sterk lijken op wat hij wilde ontlopen. Verder lezen Net uit: Het bewijs van liefde
Verbod op illegaal downloaden, een poll
‘JIPPIE: Illegaal downloaden mag!’
Die kop stond gisterochtend op Spits. En bij de reacties op dat nieuws vinden we de verzuchting van kipfilét: ‘Pff ik werd al bang, uit voorzorg heb ik vandaag nog even een bestandje met 5000 + e-books binnen gehaald. Die komen bij de ruim 4000 die ik al op voorraad heb.’
Staatssecretaris Teeven wilde het illegaal downloaden van auteursrechtelijk beschermd werk voor privégebruik strafbaar stellen, maar in de Tweede Kamer bleek geen meerderheid voor zijn plannen te bestaan. Wij zijn als makers van vertalingen die als e-boek op internet worden aangeboden direct betrokken. Voor ons vormt die uitgavevariant een bron van inkomsten. Wie illegaal een elektronisch exemplaar van een door ons vertaald boek downloadt, stoot ons bij een e-boekprijs van een eurotientje al gauw een boterham van vijftien tot dertig eurocent uit de mond. Verder lezen Verbod op illegaal downloaden, een poll
De Zes Geboden van de CEATL
De leden van de CEATL, de Europese Raad van Boekvertalersverenigingen, hebben in onderling overleg een handvest opgesteld met zes ‘gouden regels’ voor de omgang met boekvertalers en boekvertalingen. Aanleiding voor de ‘Hexaloog’ was de reeds lang bestaande onvrede bij de 32 aangesloten organisaties over de schandalig lage honoraria en de manier waarop er met de rechten van vertalers wordt omgesprongen. Dat de omstandigheden waaronder boekvertalers in Europese landen hun werk moeten doen ‘catastrofaal’ genoemd mogen worden, bleek al uit een vergelijkend onderzoek dat de CEATL in 2007 hield bij aangesloten leden. We schreven daar eerder over en toonden met een kleinschalig onderzoek aan dat de situatie voor niet-literair boekvertalers in Nederland in dat verband ‘übercatastrofaal’ genoemd kan worden. Verder lezen De Zes Geboden van de CEATL