portret – Boekvertalers

Vertalers laten van zich horen

Marijke Emeis werkt de laatste jaren vooral aan de vertaling van het prachtige werk van Anne Carson, maar was ruim 35 jaar geleden ook de vertaler van De duivelsverzen, de roman die schrijver Salman Rushdie op een fatwa kwam te staan die hem na 33 jaar bijna alsnog het leven kostte. Maar niet alleen de schrijver liep gevaar, ook zijn uitgevers en vertalers liepen soms levensgrote risico’s. Marijke Emeis spreekt daarover en over soortgelijke bedreigingen met de makers van de podcast Achter de ophef in de aflevering Terreur vs Kunst. https://www.vrij-links.nl/achter-de-ophef/terreur-vs-kunst

Van Alyssia Sebes’ videoreeks Vertalers aan het woord zijn inmiddels de laatste afleveringen verschenen, met de nog in de startblokken staande Christine Koopmann die nu vanuit het Nederlands in het Duits vertaalt na jaren werkzaam te zijn geweest in operatiekamers, en met Brenda Lelie die haar vertaalloopbaan voortvarend is gestart met Moedermelk van de Letse Nora Ikstena dat meteen werd genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. https://www.youtube.com/@alyssia.vertaalt

Brenda sprak ook met Ralph Aarnout voor zijn podcast Vertaalstemmen, over hoe het is om de enige literatuurvertaler uit een taal te zijn, hoe ze min of meer toevallig in Letland is beland en de taal is gaan leren en vertaler werd en over de waardevolle bijdragen van een goede persklaarmaker, Annelies de Hertogh in dit geval. Ralph sprak ook met een heel ervaren vertaler die bepaald niet de enige is die uit het Engels vertaalt: Nico Groen die vooral bekend is om zijn vertalingen van zogenaamde natuurboeken van schrijvers als Robert Macfarlane en Dave Goulson, maar ook boeken van onder andere Zadie Smith en Jay McInerny op zijn naam heeft staan. Zij spraken onder meer over de poëzie van natuuropsommingen, het voordeel van een studie neerlandistiek en het ‘helpen’ of ‘verbeteren’ van een auteur. Je vindt de podcast op Aarnouts site https://www.aarnout.nl/podcast/ en verscheidene podcastplatforms.

Dit jaar proberen we hier ook maandelijks de mooie verhalen over vertalen van de site VertaalVerhaal te signaleren. In januari waren dat:

Mark Leenhouts in gesprek met Sybren Sybesma, over vertalen en de jammerlijke dominantie van het Angelsaksische romanmodel in de literaire cultuur.
https://vertaalverhaal.nl/project/romans-zijn-geen-documentaires/

Lette Vos over haar contact met auteur Sara Baume.
https://vertaalverhaal.nl/project/een-talige-vriendschap/

Het hier al eerder vermelde stuk van de vorig jaar overleden Arie van der Wal over de eerste zin van De vlucht van Jesús Carrasco.
https://vertaalverhaal.nl/project/de-eerste-zin-van-jesus-carrasco-de-vlucht/

En Edgar de Bruins dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2007.
https://vertaalverhaal.nl/project/dankwoord-bij-de-aanvaarding-van-de-aleida-schot-prijs-2007/

Arie van der Wal (1954 – 2024)

Vrijdag 20 december verscheen er in de Volkskrant een in memoriam van vertaler Arie van der Wal in de rubriek ‘Het eeuwige leven’ onder de titel ‘Het was de vertaler van Gabriel Garcia Márquez om meer te doen dan alleen de literatuur’. Ondertussen blijkt uit het stuk en zijn vertaaloeuvre wel dat de literatuur hem na aan het hart lag. Hij vertaalde niet alleen bekende schrijvers als die van Honderd jaar eenzaamheid of Het huis met de geesten, maar introduceerde ook meerdere schrijvers bij uitgevers en lezers, zoals Jesús Carrasco en Juan Filloy.

Voor boekhandel Athenaeum vertelde hij bij het verschijnen van zijn vertaling van een nieuwe Vargas Llosa iets over het vertaalvak: ‘Het is allemaal niet erg spectaculair natuurlijk, maar misschien is het ook wel goed om eens te laten zien dat vertalen voor het grootste deel uit dit soort weinig opzienbarende overwegingen bestaat. Prachtige creatieve oplossingen voor moeilijke vertaalproblemen krijgen vaak de meeste aandacht, maar die vormen over het algemeen slechts een klein deel van het hele vertaalproces. De rest is proberen stijl, toon en ritme van het origineel zoveel mogelijk te benaderen.’

Arie van der Wal overleed op 17 november 2024 in Groningen.

Lees het in memoriam uit de krant of Van der Wals eigen uitleg over het vertalen van de openingsbedscène uit het boek van Vargas Llosa: https://www.athenaeum.nl/nieuws/vertalers/2017/de-bedsc%C3%A8ne-uit-mario-vargas-llosas-voor-uw-liefde-vertaald-door-arie-van-der-wal

Willem van Toorn, dichter, prozaïst én vertaler

31 mei 2024 overleed Willem van Toorn in Châteauroux. Hij is 88 geworden, maar was er de man niet naar om op zijn lauweren te rusten. Zo verscheen bijna gelijktijdig met zijn overlijden nog een nieuwe Kafka-vertaling, plus een inleiding op het werk van de grote auteur.

Willem van Toorn, 1982 (Fotopersbureau De Boer)

In de oude media en op social media is hij alom herdacht. Vaak met vermelding van zijn vertalerschap. Cees Koster schreef voor Filter, tijdschrift over vertalen een portret van de vertaler Van Toorn met de nadruk op de vele vertalingen van Kafka’s werk.