column – Boekvertalers

Het stadje Beekheem, vlakbij Groot-Broekland, in Zuid-China

Ik ben al een tijdje bezig met het vertalen van het boek Wencheng van Yu Hua, Nederlandse werktitel De onvindbare stad. Het gaat over een jonge man, een behoorlijk welgestelde boer die ergens in Noord-China woont. Op een dag komt er een jonge vrouw bij hem aan de deur: ze is op reis van haar geboorteplaats Wencheng naar de hoofdstad, maar de postkoets heeft panne, mag ze hier misschien logeren? Van het een komt het ander, ze worden verliefd, ze krijgen een kind… maar dan is de vrouw op een dag verdwenen. De man laat het er niet bij zitten: Verder lezen Het stadje Beekheem, vlakbij Groot-Broekland, in Zuid-China

Twintig cent? Twintig??

‘Met Kees’
‘Dag Kees, je spreekt met Chantal van Schrander Uitgevers.’
‘O hoi, ben je verkast?’
‘Ach ja, je weet hoe dat gaat.’
‘Een mens verloopt wat af.’
‘Precies. Heb je tijd, Kees?
‘Ja hoor.’
‘Ik bedoel, je kunt meteen beginnen? Je hebt geen vertaling onder handen?’
‘Nee, heb er net een af.’
‘Goed, want ik heb een heel mooi boek voor je. We verwachten er veel van.’
‘Als ik elke keer dat een uitgever dat tegen me zei een euro had gekregen, had ik nou in Bled-le-Désert in mijn eigen piscine à débordement gelegen…’
‘Bled wat?
‘Désert, lamaar, ergens in Zuid-Frankrijk. Bij Montélimar linksaf.’
‘O, oké. Het gaat om Mille morts van Jean Levalet. Het is ongeveer honderdtwintigduizend woorden. We moeten het over vier maanden hebben. Ik mag je vijfenhalve cent bieden en…’
‘Vijfenhalve cent? Vijfenhalf?? Wat is er met zes gebeurd?’

‘De oplages worden steeds krapper, Kees.’
‘Ja, maar dit is wel heel krap.’
‘Uitgevers hebben het niet breed. We werken met smalle marges.’
‘O? Zijn de tientallen miljoenen aan superdividenden die het CB de afgelopen jaren in het kader van de afbouw van hun financiële buffers aan onder andere uitgevers heeft uitgekeerd al op?’
‘CB? Buffers? Miljoenen? Kees, je raaskalt. Heb je je haldolletje weer niet genomen vanochtend?’
‘Het Centraal Boekhuis. Maar sinds ze daar ook handtassen en pleisters distribueren kortweg boekloos CB.’
‘Ik weet niet waar je het over hebt.’
‘Ik wil ook een superdividend, Chantal.’
‘Ik ook, Kees.’
‘Zijn we het daar in ieder geval over eens…’
‘Maar goed, vijfenhalve cent dus en ons standaardcontract.’ Verder lezen Twintig cent? Twintig??

De eerste zin van Wereldschaduw (Nir Baram) en het belang van de Wirkungsäquivalenz

BaramN[Wereldschaduw-omslag] Onlangs verscheen het tweede boek van Nir Baram dat in het Nederlands is vertaald: Wereldschaduw. Het is een boek met meerdere verhaallijnen, elk met zijn eigen register. Het vertalen van meerdere registers is nooit eenvoudig, maar o, wat heb ik een bewondering voor een auteur die het voor elkaar krijgt die verschillende stemmen feilloos neer te zetten, zoals Baram dat kan. Verder lezen De eerste zin van Wereldschaduw (Nir Baram) en het belang van de Wirkungsäquivalenz

Een dier met verbeelding¹

De Mexicaanse Nobelprijswinnaar, wiens honderdste geboortedag dit jaar wordt herdacht, hield in 1975 zes tot nu toe nooit gepubliceerde² lezingen, waarin hij zijn ideeën over literatuur analyseerde. Hieronder een samenvatting van de lezing die hij wijdde aan de relatie tussen poëzie en vooruitgang.

Deze retrospectieve lezingen hebben tegengestelde emoties en gevoelens bij mij opgeroepen: sympathie en afkeer voor wie ik ben geweest; instemming en ongenoegen met wat ik heb geschreven. Instemming en ontkenning wonen in mij samen en bestrijden elkaar. Op die manier kan ik mezelf zelfs niet beoordelen. Ik veroordeel mezelf niet, maar ik pleit me ook niet vrij. Ik observeer mezelf slechts en, om de waarheid te zeggen, ik verdraag mezelf. Niettemin merk ik dat, voor zover ik objectief kan zijn – wat slechts in zeer geringe mate het geval is –, verandering en continuïteit twee constanten zijn in mijn poëtisch werk, twee polen, twee uitersten die me vanaf het moment dat ik begonnen ben met schrijven, hebben aangetrokken. Het experimenteren met en exploreren van weinig bekende, nieuwe poëtische vormen en gebieden heeft me altijd geïnteresseerd, nee hartstochtelijk geboeid. Vanuit dat oogpunt behoort mijn poëzie tot de traditie van de moderne literatuur, een literatuur van onderzoek en nieuwe ideeën. Verder lezen Een dier met verbeelding¹

Literatuurkritiek¹

Juan Goytisolo (1931) is auteur van een omvangrijk oeuvre, zowel fictie als non-fictie, die bekend staat als een fervent criticus van de huidige tijd en van het hedendaagse Spanje. In het dagblad El País van 15 maart 2014 richt hij zijn pijlen op de literatuurkritiek in de Spaanse media. Naar mijn mening ook buiten de grenzen van Spanje van toepassing. Ik wil mijn collega-vertalers de volledige tekst van zijn column niet onthouden.

‘Boeken die al gelezen zijn aleer ze zijn geschreven.’ Onder die noemer schaarde Italo Calvino de overgrote categorie boeken van wat vandaag met recht de boekenindustrie wordt genoemd. Een ononderbroken stroom van uitgaven die gekocht worden door een publiek dat popelt om te herkennen wat het al kent, de afgebakende paden te bewandelen die het al tientallen keren heeft bewandeld. Daarbij kan het rekenen op de exquise begeleiding van een bepaald soort kritiek in de media, die slechts geïnteresseerd is in de dernier cri of, beter gezegd, in de vluchtige actualiteit van de bedoelde handelswaar. Verder lezen Literatuurkritiek¹

Barbara vertalen

Barbara Liedjes vertalen om zelf te spelen en te zingen – dat had ik alweer een hele tijd niet gedaan. Totdat er onlangs op een vrijdagavond op Facebook een kanonnade aan oudere Franse chansons langskwam, waaronder Il venait d’avoit dix-huit ans van Dalida en Le bel âge van Barbara. Twee inmiddels overleden zangeressen die optraden onder een verzonnen voornaam zonder achternaam. Twee liedjes waarin de ik-figuur met weemoed en een zekere vervreemding een cougar-ervaring evalueert, al heette dat toen nog niet zo en al was er in die tijd meer moed voor nodig om zoiets te zingen dan nu.

Vooral voor Barbara heb ik nog steeds een zwak, al is de vroegere puberale adoratie verdwenen en herken ik tegenwoordig ook haar tekstuele beperkingen. Maar door de melancholieke melodie en de sfeer die het lied bij me opriep kreeg ik ineens de geest: ik moest en zou meteen een pianobegeleiding in elkaar sleutelen en een vertaling maken die op de melodie paste. Tot diep in de nacht was ik fanatiek in de weer en de volgende dag heeft Wim Scherpenisse het resultaat opgenomen en van stichtelijke illustratiën voorzien. Verder lezen Barbara vertalen

Online zichtbaarheid: tips en trucs voor vertalers

taaldieren [logo] Op de Literaire Vertaaldagen ging het in 2012 over ‘De zichtbaarheid van de vertaler’. De lezingen van het Expertisecentrum Literair Vertalen en Michele Hutchison* focusten op online zichtbaarheid en het inzetten van een eigen blog of social media. Was dit jouw goede voornemen voor 2013 en heb je nog een duwtje in de rug en wat handige tips nodig? Taaldieren Anne, Anne Marie en Elsbeth geven tips en trekken je hopelijk over de streep. Verder lezen Online zichtbaarheid: tips en trucs voor vertalers

Geld voor uw waar

Afbeelding downloadknop ‘Mooi man, ik heb net 9000 gratis e-books op een USB-stickje gekregen van een vriend van me!’

‘Die vaste boekenprijs mag van mij wel worden afgeschaft. In Engeland en Amerika zijn de prijzen toch ook gewoon vrij?’

Als je mij op de kast wilt krijgen, heb je met een van deze twee uitspraken gegarandeerd succes. Even tot tien tellen helpt. Net als rustig uitleggen waarom ik vóór de vaste boekenprijs en tegen het gratis downloaden van e-books ben.

This is not America
Het klopt dat in Engeland en Amerika de boekenprijzen vrij zijn gelaten en dat het daar geen catastrofale gevolgen heeft gehad. Er zijn echter twee cruciale verschillen tussen de Engelstalige markt en de Nederlandstalige. Om te beginnen is de markt voor Engelstalige boeken vele malen groter dan die voor Nederlandstalige boeken. Bovendien wordt een groot deel van het boekenaanbod oorspronkelijk in het Engels uitgegeven. In Engelstalige landen zijn vertalingen dan ook een relatieve zeldzaamheid. In Nederland zijn ze eerder regel dan uitzondering.

Wat betekent dat concreet? Ten eerste: dat Nederlandse uitgeverijen met veel kleinere oplagen uit de kosten moeten zien te komen. Ten tweede: dat de uitgave van een vertaling een Nederlandse uitgeverij doorgaans meer geld kost dan de Engelse of Amerikaanse uitgever aan het oorspronkelijke werk kwijt is. Verder lezen Geld voor uw waar

De Veertiende Literaire Vertaaldagen (2012)

Vertaaldagen 2012 Ruim 300 vertalers verzamelden zich vrijdag 14 en zaterdag 15 december in Amsterdam voor de veertiende jaargang van de Vertaaldagen, georganiseerd door het Vertalershuis met financiële steun van de Vereniging van Letterkundigen, het Expertisecentrum Literair Vertalen, het Vlaams Fonds voor de Letteren, het Nederlands Letterenfonds en het Lira Fonds (verbonden aan de stichting die de leenrechtvergoedingen beheert).

Deze sfeertekening is een persoonlijke terugblik op het symposium in De Rode Hoed in Amsterdam dat op de eerste dag werd gehouden rond het thema ‘Zichtbaarheid van de Vertaler’. De tweede dag was, als altijd, gereserveerd voor de vertaal-workshops. Verder lezen De Veertiende Literaire Vertaaldagen (2012)

Iets om naar te streven

De vertaler speelt een belangrijke rol. Hij maakt een boek toegankelijk voor een publiek dat liever in de eigen taal leest of de brontaal niet meester is. Dat kost niet alleen moeite en tijd, voor een goede vertaling is ook kennis over het onderwerp nodig en een uitstekende beheersing van bron- en doeltaal. Verder lezen Iets om naar te streven