Mirjam van Hengel in gesprek met Imme Dros (en een beetje Harrie Geelen): Zonder taal geen leven | VertaalVerhaal.nl
Jan Fastenau over Ernst van Altena: Eregelder en ridder | VertaalVerhaal.nl
Ralph Aarnout: Hoe soepel moet ik het maken? | VertaalVerhaal.nl
Madeleine Mes: Dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2015 | VertaalVerhaal.nl
En in Ralph Aarnouts podcastreeks Vertaalstemmen verscheen een nieuw gesprek: Vertaalstem: Hans van Pinxteren – Ralph Aarnout | vertaler
Marijke Emeis werkt de laatste jaren vooral aan de vertaling van het prachtige werk van Anne Carson, maar was ruim 35 jaar geleden ook de vertaler van De duivelsverzen, de roman die schrijver Salman Rushdie op een fatwa kwam te staan die hem na 33 jaar bijna alsnog het leven kostte. Maar niet alleen de schrijver liep gevaar, ook zijn uitgevers en vertalers liepen soms levensgrote risico’s. Marijke Emeis spreekt daarover en over soortgelijke bedreigingen met de makers van de podcast Achter de ophef in de aflevering Terreur vs Kunst. https://www.vrij-links.nl/achter-de-ophef/terreur-vs-kunst
Van Alyssia Sebes’ videoreeks Vertalers aan het woord zijn inmiddels de laatste afleveringen verschenen, met de nog in de startblokken staande Christine Koopmann die nu vanuit het Nederlands in het Duits vertaalt na jaren werkzaam te zijn geweest in operatiekamers, en met Brenda Lelie die haar vertaalloopbaan voortvarend is gestart met Moedermelk van de Letse Nora Ikstena dat meteen werd genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. https://www.youtube.com/@alyssia.vertaalt
Brenda sprak ook met Ralph Aarnout voor zijn podcast Vertaalstemmen, over hoe het is om de enige literatuurvertaler uit een taal te zijn, hoe ze min of meer toevallig in Letland is beland en de taal is gaan leren en vertaler werd en over de waardevolle bijdragen van een goede persklaarmaker, Annelies de Hertogh in dit geval. Ralph sprak ook met een heel ervaren vertaler die bepaald niet de enige is die uit het Engels vertaalt: Nico Groen die vooral bekend is om zijn vertalingen van zogenaamde natuurboeken van schrijvers als Robert Macfarlane en Dave Goulson, maar ook boeken van onder andere Zadie Smith en Jay McInerny op zijn naam heeft staan. Zij spraken onder meer over de poëzie van natuuropsommingen, het voordeel van een studie neerlandistiek en het ‘helpen’ of ‘verbeteren’ van een auteur. Je vindt de podcast op Aarnouts site https://www.aarnout.nl/podcast/ en verscheidene podcastplatforms.
Dit jaar proberen we hier ook maandelijks de mooie verhalen over vertalen van de site VertaalVerhaal te signaleren. In januari waren dat:
Mark Leenhouts in gesprek met Sybren Sybesma, over vertalen en de jammerlijke dominantie van het Angelsaksische romanmodel in de literaire cultuur.
https://vertaalverhaal.nl/project/romans-zijn-geen-documentaires/
Lette Vos over haar contact met auteur Sara Baume.
https://vertaalverhaal.nl/project/een-talige-vriendschap/
Het hier al eerder vermelde stuk van de vorig jaar overleden Arie van der Wal over de eerste zin van De vlucht van Jesús Carrasco.
https://vertaalverhaal.nl/project/de-eerste-zin-van-jesus-carrasco-de-vlucht/
En Edgar de Bruins dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2007.
https://vertaalverhaal.nl/project/dankwoord-bij-de-aanvaarding-van-de-aleida-schot-prijs-2007/
Vertaalstemmen, de podcast van Ralph Aarnout, is nu echt begonnen met een gesprek van ruim een half uur met Annemart Pilon over allerlei vertalerszaken zoals leuren met een favoriet boek, een voorlezende vader en de namen op het omslag. Je kunt het beluisteren op Ralphs site en het bekende scala aan podcastapps.
Ook Alyssia Sebes heeft haar videoreeks Vertalers aan het woord verder uitgebreid met een gesprek met Miriam Bunnik die veel getweeën vertaalt en dus schuift in een volgend gesprek haar kompaan Mara Schepers aan om samen te vertellen over het samen vertalen. En de daarop volgende aflevering komt uit België waar Janne van Beek vertelt over haar wedervaren als vertaler. Te bekijken op Instagram en YouTube.
Eerder maakte we ook al melding van het overlijden van Arie van der Wal. VertaalVerhaal diepte uit de archieven van Athenaeums website een stuk van zijn hand op over de eerste zin van Jesús Carrasco, De vlucht: https://vertaalverhaal.nl/project/de-eerste-zin-van-jesus-carrasco-de-vlucht/.
Vrijdag 20 december verscheen er in de Volkskrant een in memoriam van vertaler Arie van der Wal in de rubriek ‘Het eeuwige leven’ onder de titel ‘Het was de vertaler van Gabriel Garcia Márquez om meer te doen dan alleen de literatuur’. Ondertussen blijkt uit het stuk en zijn vertaaloeuvre wel dat de literatuur hem na aan het hart lag. Hij vertaalde niet alleen bekende schrijvers als die van Honderd jaar eenzaamheid of Het huis met de geesten, maar introduceerde ook meerdere schrijvers bij uitgevers en lezers, zoals Jesús Carrasco en Juan Filloy.
Voor boekhandel Athenaeum vertelde hij bij het verschijnen van zijn vertaling van een nieuwe Vargas Llosa iets over het vertaalvak: ‘Het is allemaal niet erg spectaculair natuurlijk, maar misschien is het ook wel goed om eens te laten zien dat vertalen voor het grootste deel uit dit soort weinig opzienbarende overwegingen bestaat. Prachtige creatieve oplossingen voor moeilijke vertaalproblemen krijgen vaak de meeste aandacht, maar die vormen over het algemeen slechts een klein deel van het hele vertaalproces. De rest is proberen stijl, toon en ritme van het origineel zoveel mogelijk te benaderen.’
Arie van der Wal overleed op 17 november 2024 in Groningen.
Lees het in memoriam uit de krant of Van der Wals eigen uitleg over het vertalen van de openingsbedscène uit het boek van Vargas Llosa: https://www.athenaeum.nl/nieuws/vertalers/2017/de-bedsc%C3%A8ne-uit-mario-vargas-llosas-voor-uw-liefde-vertaald-door-arie-van-der-wal
Wie graag niet alleen lezend, maar ook luisterend en kijkend meer te weten wil komen over vertalen en vertalers, kan terecht bij twee nieuwe initiatieven: de podcastreeks Vertaalstemmen van Ralph Aarnout en de videocastserie Vertalers aan het woord van Alyssia Sebes. Beide makers zijn zelf ook vertalers.
Sebes videocasts zijn te vinden op haar Instagram https://www.instagram.com/alyssia.vertaalt/ en op Vertalers aan het woord – YouTube. Daar verschenen al korte interviews met Annet van der Heijden, Fannah Palmer en Madelon Janse.
Van de Vertaalstemmen van Aarnout, “de podcast over het mooiste en misschien wel moeilijkste vak dat er bestaat”, staat een trailer op Spotify: https://open.spotify.com/show/64eTOizVPeS3sDM3ZljoEX en op zijn eigen site: https://www.aarnout.nl/podcast/ waarin uitgebreidere interviews worden beloofd met Annemart Pilon, Nico Groen, Brenda Lelie, Mattho Mandersloot, Hans van Pinxteren en Anne Marie Koper.
Aarnout maakte de reeks mede dankzij het Thérese Cornips-stipendium dat hij daarvoor kreeg. Sebes kreeg ondersteuning van het Letterenfonds dat samen met het CPNB ook al eerder Edward van de Vendels driedelige podcast mogelijk maakte over drie vertalers van drie beroemde auteurs, Rita Törnqvist-Verschuur, Huberte Vriesendorp en Wiebe Buddingh’ die respectievelijk Astrid Lindgren, Roald Dahl en J.K. Rowling vertaalden. Dat drieluik vind je o.a. hier: https://www.edwardvandevendel.nl/nieuws/vertaalpodcast-voor-de-cpnb.
door Annelous Stiggelbout
Ik ben al een tijdje bezig met het vertalen van het boek Wencheng van Yu Hua, Nederlandse werktitel De onvindbare stad. Het gaat over een jonge man, een behoorlijk welgestelde boer die ergens in Noord-China woont. Op een dag komt er een jonge vrouw bij hem aan de deur: ze is op reis van haar geboorteplaats Wencheng naar de hoofdstad, maar de postkoets heeft panne, mag ze hier misschien logeren? Van het een komt het ander, ze worden verliefd, ze krijgen een kind… maar dan is de vrouw op een dag verdwenen. De man laat het er niet bij zitten: Verder lezen Het stadje Beekheem, vlakbij Groot-Broekland, in Zuid-China
Eerder berichtten we hier al over de nominaties voor de Europese Literatuurprijs en de Filter Vertaalprijzen. Inmiddels zijn alle drie de prijzen toegekend en ook boekvertalers.nl feliciteert Maria Postema, Rokus Hofstede en Karol Lesman!
Maria Postema won de Filter Vertaalprijs voor kinder- & jeugdboeken 2024 met haar vertaling van Julia en de Haai van Kiran Millwood Hargrave. Uit het juryrapport: ‘in de vertaling van Maria Postema is ieder woord raak. (…) Haar verfijnde keuzes roepen precies de heldere beelden op die de lezer zo diep raken. (…) Voor haar geweldige vertalingen zou ze nu al een oeuvre-Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken mogen krijgen.’ Lees het juryrapport.
Andere genomineerden waren Robbert-Jan Henkes, Inge Piryns, Lore Aertsen en Bette Westera.
Rokus Hofstede won de Filter Vertaalprijs 2024 voor Schoonheid op aarde van Charles Ferdinand Ramuz. Uit het juryrapport: ‘een boek dat de hedendaagse literaire mogelijkheden van het Nederlands vergroot, zoals het de mogelijkheden van de brontaal een eeuw geleden heeft vergroot. (…) een vertaler die van begin tot eind in deze wervelende, golvende, voortdurend uit de bocht vliegende tekst koers houdt als een onverschrokken kapitein. Die in zijn vertaling absoluut meesterschap toont, en erin slaagt om de tekst met eenzelfde speelsheid en plezier te benaderen als de oorspronkelijke schrijver.’ Lees het juryrapport.
Andere genomineerden waren Annelous Stiggelbout, Liesbeth van Nes, Jan Fastenau en Kiki Coumans.
Karol Lesman won samen met de Poolse Nobelprijswinnaar Olga Tokarczuk de Europese Literatuurprijs 2024 voor zijn vertaling van haar Empusion. Uit het juryrapport: ‘De meanderende Tokarczuk-zinnen die laveren in het geheimzinnige gebied tussen weten en niet-weten zijn met grote klasse vertaald door Karol Lesman. Hem valt het grootste compliment te beurt dat een vertaler kan krijgen: je hebt op geen enkel moment het gevoel een vertaalde roman te lezen.’
Andere genomineerde vertalers waren Lette Vos, Kiki Coumans en Jan van der Haar.
Lesman en Tokarczuk zullen samen op 2 november 2024 worden geïnterviewd op het Crossing Borderfestival. Daarvoor zijn alle kaartjes inmiddels al uitverkocht. Wel is er nog een groot interview met Lesman te lezen in de downloadbare festivalbijlage van De Groene Amsterdammer.
Gekoppeld aan de Europese Vertaalprijs is de Vertalersgeluktoernee, een reeks literaire avonden waarop vertalers die op de longlist voor de prijs stonden, vertellen over hun werk. Er staan er nog twee op de agenda, een met Marianne Molenaar en Martin de Haan in Maastricht op 17 oktober en een met Niek Miedema & Harm Damsma en Kiki Coumans in Amsterdam op 25 oktober. Klik voor meer info op de links op de volgende pagina: https://www.europeseliteratuurprijs.nl/vertalersgeluk/2024/
Literaire vertalingen uit zogenaamde ‘kleine’ talen lijken nog zeldzamer te worden dan ze al zijn. Op universiteiten verdwijnen steeds meer kleine talen. En zo dreigt de kruisbestuiving van verschillende culturen steeds meer beperkt te worden tot die van de grote talen. Diversiteit staat niet alleen in de natuur onder druk, maar ook in de literatuur, in de cultuur in brede zin.
Om daar iets aan te doen gaat literair tijdschrift Terras vertaalcellen oprichten: samenwerkingsverbanden van een kenner van een kleine taal met een ervaren vertaler, een beginnende vertaler en een redacteur. Hier kun je daar meer over lezen: https://terras.substack.com/p/terras-gaat-vertaalcellen-inrichten
Waarom voor de benaming vertaalcéllen is gekozen, wordt niet direct uit de doeken gedaan. Het roept allerlei associaties op, van een monnikencel tot een communistische cel tot een viruscel. Het treffendste is vermoedelijk de titel die Vestdijk gaf aan zijn beschouwing over aard en wezen van de poëzie: de glanzende kiemcel. Dat hopen de vertaalcellen ook te worden.
Het einde van het voorjaar en begin van de zomer betekent in de boekenwereld inmiddels dat de zonnestralen ook de vertalers weten te vinden. Het is de tijd van de nominaties voor de Filter Vertaalprijs (2x), de shortlist voor de Europese Literatuurprijs en de uitreiking van de Therèse Cornips Stipendia, nadat het voorjaar al mooi was begonnen met de Martinus Nijhoffprijs voor Paula Stevens, vertaler uit het Noors, en de longlist voor de Europese Literatuurprijs. De redactie van Nieuwsuur vond in de laatste prijs en alle ophef over de ontwikkeling van AI ook reden om een item aan het vertalen te wijden. Daarvoor interviewden ze drie vertalers: longlisters Brenda Lelie en Martin de Haan en jurylid en vorig winnaar Karina van Santen: https://nos.nl/nieuwsuur/video/2526137-prijs-voor-vertaalde-boeken-voelt-als-een-roeping
Boekvertalers.nl feliciteert Anne Mulleners en Lotte Lentes, Annelous Stiggelbout, Bette Westera, Floortje Schoevaart, Inge Piryns, Jan Fastenau, Jan van der Haar, Karol Lesman, Kiki Coumans (2x), Lette Vos, Liesbeth van Nes, Lore Aertsen, Maria Postema, Ralph Aarnout, Robert-Jan Henkes en Rokus Hofstede met hun nominatie of toekenning!
Lees wie met welk boek is genomineerd:
Filter Vertaalprijs 2024
Filter Vertaalprijs kinder- en jeugdboeken 2024
Europese Literatuurprijs 2024
en welke vertalers een Therèse Cornips Stipendium ontvingen.
De interviews voor Nieuwsuur leidden ook nog tot een interessant stukje op de site van de NOS: Vak van vertaler verandert: ‘AI bedreigt menselijke taal’. (Met twee foutjes: Brenda Lelie vertaalt niet in het Lets maar uit het Lets, en er wordt haar een uitspraak toegeschreven die uit de mond van Karina van Santen kwam.)
Vertaler en schrijver Martin de Haan schreef voor de Volkskrant een zeer lezenswaardig stuk over kunstmatige intelligentie in de wereld van de kunst en de literatuur en die van het vertalen in het bijzonder. Lees AI kan de menselijke vertaler overbodig maken. Maar waarom zouden we dat willen?
