Auteur: Hans Kloos

Het stadje Beekheem, vlakbij Groot-Broekland, in Zuid-China

door Annelous Stiggelbout

Ik ben al een tijdje bezig met het vertalen van het boek Wencheng van Yu Hua, Nederlandse werktitel De onvindbare stad. Het gaat over een jonge man, een behoorlijk welgestelde boer die ergens in Noord-China woont. Op een dag komt er een jonge vrouw bij hem aan de deur: ze is op reis van haar geboorteplaats Wencheng naar de hoofdstad, maar de postkoets heeft panne, mag ze hier misschien logeren? Van het een komt het ander, ze worden verliefd, ze krijgen een kind… maar dan is de vrouw op een dag verdwenen. De man laat het er niet bij zitten: Verder lezen Het stadje Beekheem, vlakbij Groot-Broekland, in Zuid-China

Vertalers in de prijzen

Eerder berichtten we hier al over de nominaties voor de Europese Literatuurprijs en de Filter Vertaalprijzen. Inmiddels zijn alle drie de prijzen toegekend en ook boekvertalers.nl feliciteert Maria Postema, Rokus Hofstede en Karol Lesman!

Maria Postema won de Filter Vertaalprijs voor kinder- & jeugdboeken 2024 met haar vertaling van Julia en de Haai van Kiran Millwood Hargrave. Uit het juryrapport: ‘in de vertaling van Maria Postema is ieder woord raak. (…) Haar verfijnde keuzes roepen precies de heldere beelden op die de lezer zo diep raken. (…) Voor haar geweldige vertalingen zou ze nu al een oeuvre-Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken mogen krijgen.’ Lees het juryrapport.

Andere genomineerden waren Robbert-Jan Henkes, Inge Piryns, Lore Aertsen en Bette Westera.

Rokus Hofstede won de Filter Vertaalprijs 2024 voor Schoonheid op aarde van Charles Ferdinand Ramuz. Uit het juryrapport: ‘een boek dat de hedendaagse literaire mogelijkheden van het Nederlands vergroot, zoals het de mogelijkheden van de brontaal een eeuw geleden heeft vergroot. (…) een vertaler die van begin tot eind in deze wervelende, golvende, voortdurend uit de bocht vliegende tekst koers houdt als een onverschrokken kapitein. Die in zijn vertaling absoluut meesterschap toont, en erin slaagt om de tekst met eenzelfde speelsheid en plezier te benaderen als de oorspronkelijke schrijver.’ Lees het juryrapport.

Andere genomineerden waren Annelous Stiggelbout, Liesbeth van Nes, Jan Fastenau en Kiki Coumans.

Karol Lesman won samen met de Poolse Nobelprijswinnaar Olga Tokarczuk de Europese Literatuurprijs 2024 voor zijn vertaling van haar Empusion. Uit het juryrapport: ‘De meanderende Tokarczuk-zinnen die laveren in het geheimzinnige gebied tussen weten en niet-weten zijn met grote klasse vertaald door Karol Lesman. Hem valt het grootste compliment te beurt dat een vertaler kan krijgen: je hebt op geen enkel moment het gevoel een vertaalde roman te lezen.’

Andere genomineerde vertalers waren Lette Vos, Kiki Coumans en Jan van der Haar.

Lesman en Tokarczuk zullen samen op 2 november 2024 worden geïnterviewd op het Crossing Borderfestival. Daarvoor zijn alle kaartjes inmiddels al uitverkocht. Wel is er nog een groot interview met Lesman te lezen in de downloadbare festivalbijlage van De Groene Amsterdammer.

Gekoppeld aan de Europese Vertaalprijs is de Vertalersgeluktoernee, een reeks literaire avonden waarop vertalers die op de longlist voor de prijs stonden, vertellen over hun werk. Er staan er nog twee op de agenda, een met Marianne Molenaar en Martin de Haan in Maastricht op 17 oktober en een met Niek Miedema & Harm Damsma en Kiki Coumans in Amsterdam op 25 oktober. Klik voor meer info op de links op de volgende pagina: https://www.europeseliteratuurprijs.nl/vertalersgeluk/2024/

Vertaalcellen

Literaire vertalingen uit zogenaamde ‘kleine’ talen lijken nog zeldzamer te worden dan ze al zijn. Op universiteiten verdwijnen steeds meer kleine talen. En zo dreigt de kruisbestuiving van verschillende culturen steeds meer beperkt te worden tot die van de grote talen. Diversiteit staat niet alleen in de natuur onder druk, maar ook in de literatuur, in de cultuur in brede zin.

Om daar iets aan te doen gaat literair tijdschrift Terras vertaalcellen oprichten: samenwerkingsverbanden van een kenner van een kleine taal met een ervaren vertaler, een beginnende vertaler en een redacteur. Hier kun je daar meer over lezen: https://terras.substack.com/p/terras-gaat-vertaalcellen-inrichten

de illustratie van een kiemcel op het omslag van Vestdijks essays

Waarom voor de benaming vertaalcéllen is gekozen, wordt niet direct uit de doeken gedaan. Het roept allerlei associaties op, van een monnikencel tot een communistische cel tot een viruscel. Het treffendste is vermoedelijk de titel die Vestdijk gaf aan zijn beschouwing over aard en wezen van de poëzie: de glanzende kiemcel. Dat hopen de vertaalcellen ook te worden.

Vertalerseizoen

Het einde van het voorjaar en begin van de zomer betekent in de boekenwereld inmiddels dat de zonnestralen ook de vertalers weten te vinden. Het is de tijd van de nominaties voor de Filter Vertaalprijs (2x), de shortlist voor de Europese Literatuurprijs en de uitreiking van de Therèse Cornips Stipendia, nadat het voorjaar al mooi was begonnen met de Martinus Nijhoffprijs voor Paula Stevens, vertaler uit het Noors, en de longlist voor de Europese Literatuurprijs. De redactie van Nieuwsuur vond in de laatste prijs en alle ophef over de ontwikkeling van AI ook reden om een item aan het vertalen te wijden. Daarvoor interviewden ze drie vertalers: longlisters Brenda Lelie en Martin de Haan en jurylid en vorig winnaar Karina van Santen: https://nos.nl/nieuwsuur/video/2526137-prijs-voor-vertaalde-boeken-voelt-als-een-roeping

Boekvertalers.nl feliciteert Anne Mulleners en Lotte Lentes, Annelous Stiggelbout, Bette Westera, Floortje Schoevaart, Inge Piryns, Jan Fastenau, Jan van der Haar, Karol Lesman, Kiki Coumans (2x), Lette Vos, Liesbeth van Nes, Lore Aertsen, Maria Postema, Ralph Aarnout, Robert-Jan Henkes en Rokus Hofstede met hun nominatie of toekenning!

Lees wie met welk boek is genomineerd:

Filter Vertaalprijs 2024
Filter Vertaalprijs kinder- en jeugdboeken 2024
Europese Literatuurprijs 2024

en welke vertalers een Therèse Cornips Stipendium ontvingen.

De interviews voor Nieuwsuur leidden ook nog tot een interessant stukje op de site van de NOS: Vak van vertaler verandert: ‘AI bedreigt menselijke taal’. (Met twee foutjes: Brenda Lelie vertaalt niet in het Lets maar uit het Lets, en er wordt haar een uitspraak toegeschreven die uit de mond van Karina van Santen kwam.)

“We besteden onze menselijkheid uit aan een algoritme”

Vertaler en schrijver Martin de Haan schreef voor de Volkskrant een zeer lezenswaardig stuk over kunstmatige intelligentie in de wereld van de kunst en de literatuur en die van het vertalen in het bijzonder. Lees AI kan de menselijke vertaler overbodig maken. Maar waarom zouden we dat willen?

Deze illustratie van Leonie Bos verlucht het krantenartikel

Willem van Toorn, dichter, prozaïst én vertaler

31 mei 2024 overleed Willem van Toorn in Châteauroux. Hij is 88 geworden, maar was er de man niet naar om op zijn lauweren te rusten. Zo verscheen bijna gelijktijdig met zijn overlijden nog een nieuwe Kafka-vertaling, plus een inleiding op het werk van de grote auteur.

Willem van Toorn, 1982 (Fotopersbureau De Boer)

In de oude media en op social media is hij alom herdacht. Vaak met vermelding van zijn vertalerschap. Cees Koster schreef voor Filter, tijdschrift over vertalen een portret van de vertaler Van Toorn met de nadruk op de vele vertalingen van Kafka’s werk.

Eigenbelang, algemeen belang

Niemand in de boekenbranche zit te wachten op een verhoging van de BTW van 9 naar 21 procent. Ook vertalers niet. Dus is het logisch dat die daartegen in het geweer komen. Maar het gaat hier bepaald niet alleen om het eigenbelang van mensen uit de boekenwereld. Geen enkele lezer zal staan juichen bij een substantiële prijsverhoging. En hoe duurder het wordt om kranten en boeken te lezen, hoe minder mensen ze zullen lezen. Juist de bronnen die de mogelijkheid geven om goed, feitelijk geïnformeerd te worden en een zaak van meerdere kanten te bekijken en er genuanceerd over na te denken, dreigen beperkt te worden in hun bereik. En dat is misschien koren op de molen van een radicaal rechtse regering, maar het gaat in tegen het algemeen belang, het belang van de Nederlander waarmee die politici zo graag schermen.

Dus onderteken de petitie tegen de verhoging van de BTW op kranten en boeken. En in de theater- en kunstenwereld dreigt hetzelfde te gebeuren. Ook de petitie die dat wil voorkomen kun je natuurlijk ondertekenen.