Na jaren van speculatie, vage uitspraken en beloftes — ‘Amazon komt eraan dit najaar’, ‘Amazon komt er nu echt aan deze herfst!’, ‘Het wordt een hete e-boekenherfst’ — is het nu dan toch zover: amazon.nl heeft vandaag om 8 uur de digitale deuren geopend. Voorlopig biedt internethandelaar Amazon in Nederland alleen ‘de complete Kindle ervaring in het Nederlands aan,’ zoals manager Amazon Kindle Europe Jorrit van der Meulen het in Boekblad uitdrukt. Ik wijd er verder op deze plek niet te veel over uit, want dat gebeurt al in de landelijke dagbladen, de vakpers en fora, blogs en nieuwssites op internet.
De reacties van uitgevers in de media zijn wisselend: sommige stonden volgens Van der Meulen ‘te popelen’, andere geven het voorlopig geen hoge prioriteit, weer andere, zoals Podium, weigeren vooralsnog akkoord te gaan met de stringente voorwaarden in het naar verluidt 40 bladzijden tellende contract van Amazon. Daniel Ropers, algemeen directeur van Bol, vreest de komst van concurrent Amazon niet, omdat hij gelooft dat Bol in de afgelopen jaren een stevige positie op de Nederlandse e-boekenmarkt heeft veroverd. En het jaarlijkse onderzoek van OC&C Strategy Consultants naar tevredenheid over winkelketens onder 32.000 Europese klanten (waarvan 2.300 in Nederland) geeft hem gelijk, want de Ahold-dochter eindigt in dat onderzoek in Nederland op de eerste plaats. Maar Amazon haalt de achterstand snel in.
Wat betekent de komst van e-boekhandel Amazon naar het Nederlands taalgebied voor boekvertalers? Dat is op dit moment nog moeilijk te zeggen. Als ik in koffiedik kijk, zie ik koffiedik. De komst van een beruchte prijsvechter als Amazon naar de niet door de vaste boekenprijs beschermde e-boekenmarkt kan voor lezers door de toegenomen concurrentie op korte termijn winst betekenen. Aan de andere kant, als die door een groeiende concurrentie afgedwongen lagere prijs niet wordt gecompenseerd door een grotere omzet, kan het op lange termijn ook tot een verschraling van het aanbod leiden, zeker in een verhoudingsgewijs klein taalgebied als het Nederlands. Als de opbrengst uit de verkoop van e-boeken daalt, blijft er voor uitgevers minder over om rechten van te kopen, en voor boekvertalers om te vertalen. Het feit dat het aanbod van e-boeken in Nederland voor een slordige 90 procent bestaat uit illegale uploads helpt wat dat betreft ook niet, ondanks de groei in de e-boekenmarkt. Te hopen valt dat voor klanten aantrekkelijke e-boekprijzen de illegalen uit de markt drukken. Al teken ik daar graag bij aan dat het maken van e-boeken minder kostenarm is dan door leken wel wordt voorondersteld…
Dank voor het verhelderende stuk, Richard.
Ik put maar hoop uit het feit dat sommige uitgevers kennelijk enthousiast op de komst van Amazon hebben gereageerd. En laten we ook hopen dat er altijd een relatief grote groep mensen zal blijven bestaan die echte boeken wil lezen (en dus ook aanschaft).
Een kleine, maar niet onbelangrijke aanvulling hierop nog: het is nu niet ondenkbaar dat ook boekvertalers in Nederland, net als hun collega’s in landen waar Amazon al actief is, rechtstreeks door AmazonCrossing worden benaderd voor het maken van vertalingen. In landen als Duitsland, Italië, Frankrijk en Spanje hebben vertalersorganisaties al contact met AmazonCrossing over arbeidsvoorwaarden. AmazonCrossing baseert zich op Luxemburgs recht, en niet zonder reden, want Luxemburg is het enige land in Europa waar je morele rechten geheel of gedeeltelijk kunt overdragen: ‘l’auteur peut céder et transmettre tout ou partie de ses droits moraux, pour autant qu’il ne soit pas porté atteinte à son honneur ou à sa réputation’. Voor informatie over het auteursrecht verwijs ik volledigheidshalve maar weer even naar de uitstekende website van de Federatie Auteursrechtbelangen over dat onderwerp. De Luxemburgse auteurswet staat op de website van de World Intellectual Property Organization WIPO.
De CEATL, de Europese raad voor nationale boekvertalersorganisaties, heeft tijdens de Frankfurter Buchmesse met vertegenwoordigers van AmazonCrossing gesproken. Onderwerpen van gesprek waren onder andere de rechtsbasis (CEATL ziet liever een regeling op basis van het herkomstland van de vertaler en een rechtbank in dat land voor het slechten van geschillen), contractvoorwaarden over rechten en plichten van zowel vertaler als uitgever (in dit geval dus AmazonCrossing zélf), het honorarium van de vertaler (zowel de woordprijs als de basis voor royalty’s), de arbeidsvoorwaarden van de vertaler (contact van vertalers met mensen van AmazonCrossing in de moedertaal van de eersten), en niet in de laatste plaats AmazonCrossings geheimhoudingsverklaring.