Ik ben op dit moment bezig met de vertaling van ‘Barn Burning‘, een verhaal van de Amerikaanse schrijver William Faulkner. In dit verhaal komen verschillende vormen van dialect voor, waaronder het specifieke taalgebruik van de negers in het zuiden van Amerika in die tijd, of althans een benadering daarvan.
Het verhaal speelt zich enkele decennia na het einde van de Amerikaanse burgeroorlog (1861–1865) af. Een blanke seizoenarbeider komt zich melden bij de plantage-eigenaar voor wie hij gaat werken. De negerknecht die de deur opendoet bijt hem het volgende toe:
‘Wipe yo foots, white man, fo you come in here, Major ain’t home nohow.’
De vraag is nu: hoe vertaal je dit zonder dat het knullig klinkt en zonder dat je er een soort koeterwaals van maakt dat geen recht doet aan de tekst?
Suggesties zijn welkom!
Ideeën over het vertalen van dialect in het algemeen natuurlijk ook.
Over het vertalen van dialect is al heel wat afgediscussieerd, -geworkshopt en -geschreven. Zie b.v. ook http://weblogs.nrc.nl/weblog/vertalie/2007/05/11/extra-edietsiiiie/ , de aflevering ‘Extra-edietsiiie!’ van Vertalië. Het is een notoir moeilijk probleem. Vervangen door een bestaand Nederlands dialect is uitgesloten, je kunt van een zwarte Amerikaan geen Surinamer of Antilliaan maken, maar helemaal niets met iemands taalgebruik doen is ook geen optie. Soms moet je iets heel nieuws ontwerpen, zoals Ton Heuvelmans in ‘Trainspotting’ heel knap heeft gedaan. In de door jou geciteerde tekst moet je het waarschijnlijk vooral van de onvriendelijke, informele toon hebben. Wat je ook weleens kunt doen is een beetje compenseren als de tekst dat toelaat: het dialect benoemen en/of met een enkel woordje aangeven dat mensen moeite hebben elkaar te verstaan, maar als er erg veel dialect in je tekst voorkomt is dat niet genoeg. Je kunt een dialect ook typeren, als er bijvoorbeeld bepaalde kenmerkende woorden in voorkomen. Misschien kun je ter oriëntatie ook eens kijken wat de diverse vertalers met Mark Twain hebben gedaan.
Lastig hoor. Zoiets:
Veegt voor jij binnengaat eerst jou voet, bleekscheet. De majoor is er ook helemaal niet.
Die vertaling van Twain is niet zo best, dacht ik hoor.
Ik zou kijken wat dit ‘dialect’ anders doet dan het standaard Engels en dan in het Nederlands in ongeveer dezelfde mate (maar niet noodzakelijk op dezelfde wijze) afwijken van de standaard. Ik kan met één zinnetje niet zien wat het systeem zou zijn, maar als eerste idee:
‘Veeg je voets, wit man, voor je inkomt, Majoor is toch niet thuis toch.’
Cees Koster over Heuvelmans’ vertaling van Trainspotting:
http://www.tijdschrift-filter.nl/cms/media/artikelen/Koster%20Treinen%20spotten.pdf
Zeer behartigenswaardig!
@ Sieger: Er zijn meerdere vertalingen van Twain.