Het is 1893. Drie mensen lopen op straat.
At that moment a man emerges from the shadows. He is shorn in a beaver-tooth tailed day coat and pedals past astride a contraption based on balance and velocity. The device seems the property of dreamland. Het gaat mij hier om die tweede zin: He is shorn in a beaver-tooth tailed day coat and pedals past astride a contraption based on balance and velocity.
Nu wordt er weleens gezegd dat je moet vertalen ‘wat er staat’. Dat is een nobel streven.
Eerst eens kijken hoe Babelfish dat doet, vertalen wat er staat: ‘Hij is shorn in een bever-tand van de steel verwijderde daglaag en pedalen voorbij schrijlings op een ding dat per saldo en snelheid wordt gebaseerd.’
Goed, toch maar menselijke hulp inschakelen, lijkt me zo. Ik heb het probleem op de e-maillijst van Boekvertalers gezet en kreeg daarop twee suggesties:
1. ‘De splitten [of: panden] van zijn lange jas hangen als bevertanden achter hem aan, zoals hij daar schrijlings langspedaleert op een apparaat dat evenwicht en snelheid verenigt.’
2. ‘De lange slippen van zijn herenjas steken als bevertanden omlaag, terwijl hij langspedaleert op een uitvinding, die functioneert dankzij evenwicht en snelheid.’
Maar, vroeg een derde collega zich af, waar is nu dat ‘shorn’ gebleven en wat doe je ermee? En, vroeg ik me af, moet ik die bevertanden nu echt zo laten staan of moet ik nog op zoek naar een alternatief? En omdat ‘shorn’ volgens de Oxford Dictionary ook ‘lessened in extent, deprived of splendour’ kan zijn, betekent het misschien dat hij ‘strak’ in die jas zit, fantaseerde nog een andere collega mee.
Niet zo gemakkelijk, vertalen wat er staat. Wat jullie?
Een poging:
“In een lakense jas met slippen als bevertanden pedaleert hij voorbij, schrijlings gezeten op een toestel dat evenwicht combineert met snelheid.”
Toelichting:
lakense = van laken, een vervilt wollen weefsel. Laken wordt/werd “geschoren”, dwz pluisjes werden verwijderd zodat het weefsel een effen oppervlak kreeg. Zie Wikipedia: lakenindustrie. Er bestaat ook bv geschoren fluweel, zie Van Dale.
Als je moet “vertalen wat er staat” kun je misschien “geschoren jas”, “bevertandslippen” en “gebaseerd op evenwicht en snelheid” zeggen.
Ik zie ‘m fietsen in z’n zwaluwstaart!
Ook van mijn kant een kleine eerste poging:
“Staand op de pedalen manoeuvreert hij het ranke geval door de straten terwijl de panden van zijn jas als twee enorme bevertanden achter hem aan hangen.”
Een variatie hierop:
“Hij bedwingt de weerspannige pedalen en sjeest door de straten terwijl de panden van zijn jas als twee enorme bevertanden achter hem aan wapperen.”
Ik heb geprobeerd ‘balance and velocity’ op een natuurlijke wijze in de zin te verwerken. In het eerste geval door de woorden ‘ manoeuvreert’ en ‘ranke’ in het tweede door ‘weerspannige’ en ‘sjeest’. Natuurlijk zijn er bezwaren tegen deze aanpak in te brengen, maar misschien helpt het je iets verder.
Nog een laatste poging:
“Staand op de pedalen paart hij evenwicht aan snelheid, de twee grondbeginselen van zijn voertuig, terwijl de panden van zijn jas als twee enorme bevertanden achter hem aan hobbelen.”
Wat minder vrij dan de vorige twee, maar helaas zit de vaart er ook minder in. En voertuig is ook niet echt mooi.
Mooie zin trouwens. Uit welk boek komt het?
Maar Martijn, waar lees jij dat hij staat, dat dat geval rank is, dat de pedalen weerspannig zijn, dat de bevertanden enorm zijn en wapperen of hobbelen, en dat hij sjeest?
Ik heb me ook maar even onledig gehouden met het bedenken van nog een versie, waarbij ik (alleen om mezelf het leven moeilijker te maken) heb geprobeerd om de bevertanden te weren. Misschien heb je er iets aan:
‘Strak in een botpandige frak gestoken en schrijlings gezeten op een tuig dat evenwicht en snelheid verenigt, komt hij langsgepeddeld.’
Dat lees ik nergens. Ik probeer me het beeld gewoon voor te stellen en bouw daar een zin omheen. Jaspanden zijn meestal niet erg klein, dus enorme bevertanden is qua beeld correct. Maar misschien een onnodige toevoeging. Rank en weerspannig, etc, waren een poging iets met ‘balance and velocity’ te doen. Niet erg geslaagd, waarschijnlijk. Gezien het feit dat de beste man zich met enige snelheid zal voortbewegen is het logisch dat die jaspanden achter hem aan wapperen.
Ik heb niet beweerd dat ik een ultieme oplossing had. Ik probeer de zin gewoon los te zingen van het Engels en er een Nederlandse zin van te maken die net zo lekker klinkt en netzoveel vaart heeft als de Engelse. Een beetje zoals je poëzie vertaalt.
Bij dit soort zinnen cirkel ik altijd om de zin heen, creëer ik een aantal varianten (vaak veel te vrij) en probeer ik dan weer terug te gaan naar de oorspronkelijk zin. Als je dat niet doet, blijf je volgens mij al snel teveel in te letterlijke vertalingen hangen die de vaart uit zo’n zin halen.
Zonder zin 1 en 2 was ik nooit bij 3 gekomen en zonder 3… etc. Vrijelijk associëren mag hier toch wel, of moet ik gelijk met een publicabele oplossing komen? 🙂
Hoe pak jij zoiets aan?
Nou, gewoon 😉 Kijken wat er precies staat, hoe het er staat (breedsprakig of kort, poëtisch of droog, plechtig of informeel, behorend bij een bepaalde periode of neutraal enz.) en het dan in grammaticaal correct Nederlands proberen op te schrijven (tenzij de auteur opzettelijk krom Engels schrijft), in dezelfde stijl als de auteur. Dat vind ik eigenlijk al moeilijk genoeg.
Bij poëzie doe ik het weer een beetje anders, en bij liedjes nóg weer anders. Over liedjes vertalen ga ik trouwens binnenkort iets op het blog schrijven.
Vraagje: zou ‘shorn’ in dit geval gebruikt kunnen zijn gebruikt zoals je ‘shaven’ gebruikt? Zoals in “Looking at Michael Moore’s performance on Leno the other night where he was shaven in a suit and tie” en “I could take him home neatly shaven in a suit and convince my mum that /…/” (gevonden via Google). In dat geval betekent het misschien dat hij geen bakkebaarden of baard/snor draagt, in afwijking van de mannenmode van 1893. Ik probeer maar wat, hoor; Engels is mijn vak niet.
Ik lees overigens in deze zin niet dat de man zich snel voortbeweegt, Martijn. Bevertanden zijn hard en stijf, die wapperen niet. Ik vind het een mooi beeld en een leuk probleem.
Hé Gerda, een log over liedjes vertalen, daar verheug ik me alvast op!
Ik geloof dat mijn vrijblijvende associaties niet erg op prijs worden gesteld. Daarom maar een wat minder associatieve variant:
“Weggedoken in een jas met strak afhangende panden komt hij langs peddelen, schrijlings gezeten op een toestel dat evenwicht aan snelheid paart.”
Toelichting:
Weggedoken basseer ik op ‘lessened in extent, deprived of splendour’, maar het blijft een gokje. Half-verscholen of voorover gebogen zouden misschien ook mogelijk zijn.
Bevertanden zitten stijf tegen elkaar aan, iets wat ongebruikelijk is voor een jas met panden, zeker op de fiets (net alsof ze heel vuil zijn, of zijn ingevet o.i.d.). Vandaar ‘strak afhangend’.
Met excuses voor de eerdere variaties en in de hoop dat dit meer in de smaak valt.
Bedankt voor alle reacties! Leuk om zo te zien dat iedereen er weer iets anders van maakt. Ik heb nu de volgende vertaling in mijn bestand staan:
‘De slippen van zijn herenjas steken als twee bevertanden omlaag en schrijlings op een toestel gezeten dat evenwicht met snelheid combineert, pedaleert hij voorbij.’
Dit vind ik zelf de mooiste, hoewel er voor alle andere oplossingen ook veel te zeggen valt. Ik denk dat dit een behoorlijk goede vertaling is van ‘wat er staat’, zonder al te letterlijk in het Engels te blijven hangen.
Nog een interessant detail: Van Dale geeft onder het lemma ‘astride’ ‘ze zat schrijlings op haar fiets’ als vertaling voor ‘she sat astride her horse’. 😀
Fiets, stalen ros…