Vertalen is schaven

Soms kom je zinnen tegen die op het oog heel eenvoudig zijn, maar waarmee je als vertaler toch heel veel kanten op kunt. Neem bijvoorbeeld onderstaande zin uit het boek dat ik momenteel vertaal. Het gaat over een vader van twee kinderen, een kleuter en een baby, die er alleen voorstaat nadat zijn vrouw in het kraambed is gestorven. De arme man kan het zo onderhand allemaal niet meer aan.

    Fatherhood had become a series of negotiations he suspected he was losing.

Als ik voorzichtig een eerste vertaling intik, zie ik dat het venijn niet alleen in de staart zit, maar dat er aan álle zinsdelen wel iets te schaven valt.

    1 Het vaderschap was veranderd in een reeks onderhandelingen en hij had het vermoeden dat hij niet de winnende partij zou zijn.

kaasschaafIk neem de kaasschaaf ter hand en begin vol goede moed. Verder lezen Vertalen is schaven

Woord zoekt vertaling (5): de gijzelaars van het Nederlands

Een poos geleden ontving ik commentaar van een lezer over een door mij vertaald boek, waarin ik de woorden ‘gijzelaar’ en ‘gegijzelde’ had gebruikt voor respectievelijk hostage taker en hostage. De lezer was van mening dat dit fout was en dat je moest spreken van respectievelijk ‘gijzelnemer’ en ‘gijzelaar’. In overleg met de redactie van de uitgeverij in kwestie was echter besloten degene die gijzelde een ‘gijzelaar’ te noemen, om de eenvoudige reden dat ik er moeite mee had de boef in het superspannende boek telkens zo plastisch een ‘gijzelnemer’ of ‘gijzelhouder’ te noemen. ‘Gijzelaar’ vond ik een lekker scherp woord, en door zijn slachtoffers ‘de gegijzelden’ te noemen, kwam ook het beeld van hun penibele situatie goed naar voren.

Maar ik moet toegeven dat je er lang over kunt redetwisten, vooral als vooraanstaande Nederlandse woordenboeken en naslagwerken beide opties bieden. Dit zijn de definities van ‘gijzelaar’:

Van Dale (2005):

1. iemand die gegijzeld wordt, syn. gegijzelde; (…) 4. terrorist, misdadiger die iemand gijzelt om bepaalde eisen af te dwingen, syn. gijzelhouder, gijzelnemer, kaper.

Van Dale Hedendaags Nederlands, 2006):

1. gegijzelde; 2. gijzelhouder.

Verder lezen Woord zoekt vertaling (5): de gijzelaars van het Nederlands

Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

rolling, rolling, rolling...Gebaren, houdingen, geluiden en bewegingen stellen vertalers soms voor grote problemen. Neem waggle. Geen van de vertalingen in de Van Dale Engels-Nederlands is bruikbaar in een zinnetje als She waggled her fingers. Je weet wat deze vrouw doet: ze beweegt haar vingers alsof ze zachtjes op een tafel trommelt, maar dan in de lucht. Je ziet het voor je, maar hoe zeg je dat in het Nederlands? Verder lezen Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

Woord zoekt vertaling (3): pool house

pool-houseHet is hartje winter, we kijken met weemoed terug op de zomer en veel Nederlanders zijn vanwege de kou naar zonnige oorden afgereisd om daar op het strand of aan een zwembad te liggen en een mooi bruin kleurtje te krijgen. Dat brengt me op het woord pool house, zo’n huisje naast het zwembad waarin men zich in zwemkledij kan hijsen en waar het gereedschap wordt opgeborgen om het zwembad van bladeren en dergelijke te ontdoen. Niet alleen staat het niet in Van Dale Engels-Nederlands, maar ik heb nog niemand gevonden die er een adequate vertaling voor weet. Misschien is dat niet zo vreemd, want ook in de Engelse woordenboeken wordt er niet over gerept. In Dictionary.com komt pool house niet voor, evenmin als in de Merriam Webster (online) en AskOxford.com, de website van Oxford dictionaries. Alleen op de Engelse Wiktionary staat een definitie van poolhouse (als één woord geschreven). Verder alleen verwijzingen naar gelegenheden waar men pool kan spelen.

Heel eigenaardig, en ook lastig, want pool houses, al dan niet als twee woorden geschreven, komen regelmatig voor in de boeken die ik vertaal, en het zou fijn zijn als er een Nederlands woord voor werd bedacht.

Boots, Hema of Walmart?

Vooral in Amerikaanse lectuur komen we veel merknamen tegen. Niet met de bedoeling reclame te maken, maar om een bepaalde gevoelswaarde aan te geven. De gevoelswaarde van een bepaald merk kan in de VS echter heel anders zijn dan in Nederland. Hier vinden we het niet bijzonder als iemand een blikje Heineken aan de mond zet, die persoon drinkt gewoon bier. In de VS ligt dat anders; daar is het een duur merk, hip en cool. Daar is Budweiser heel gewoon, terwijl dat hier moeilijk te krijgen is. En dan nog: begrijpt de Nederlandse lezer überhaupt wat een Budweiser is? Moet de vertaler uitleggen dat het een goedkoop biertje is, alom verkrijgbaar? Verder lezen Boots, Hema of Walmart?

Ene Mark Z. Danielewski

Jaren geleden kreeg het vertalersduo Van Santen en Vosmaer een boek aangeboden van ene Mark Z. Danielewski, een jonge Amerikaanse schrijver. House of Leaves (dat in de vertaling Het Kaartenhuis werd) was een ongewoon boek. Ten eerste was er het verhaal zelf, de geschiedenis van een jong stel dat een huis koopt in Virginia en na een tijdje ontdekt dat er vreemde dingen aan de hand zijn met het huis. Eerst proberen ze het nog op te lossen met feng shui, maar zonder succes. Het huis blijkt van binnen groter dan van buiten. Het heeft ingewanden waar je in kunt verdwalen, waar mensen door worden opgeslokt. Verder lezen Ene Mark Z. Danielewski

Woord zoekt vertaling (2): sprawling en rambling houses

Villa KakelbontSprawling en rambling – twee woorden die in het Engels bijna letterlijk breder zijn dan al hun Nederlandse vertalingen. To sprawl is volgens Van Dale Engels-Nederlands onder meer: ‘zich in alle richtingen verbreiden’, ‘onregelmatig van vorm zijn’. Van Dale noemt als voorbeeld sprawling suburbs: naar alle kanten uitgroeiende voorsteden. Rambling heeft als bijvoeglijk naamwoord een eigen lemma met als vertalingen onder meer: ‘onsamenhangend’, ‘verward’, ‘grillig’, ‘stelselloos’ (zonder concrete voorbeelden), en ‘kruipend’ en ‘klimmend’ (als het om planten gaat). Wat doen we met deze woorden wanneer ze van toepassing zijn op woningen? Verder lezen Woord zoekt vertaling (2): sprawling en rambling houses

Woord zoekt vertaling (1): booth

booth
In deze nieuwe serie nemen we Engelse woorden onder de loep waarvoor in de ons bekende woordenboeken geen duidelijke, eensluidende, bruikbare Nederlandse vertaling bestaat.
We beginnen met booth.

Merriam-Webster definieert booth als a restaurant seating arrangement consisting of a table between two high-back benches.
Een doodeenvoudig woord, een duidelijk begrip, bekend uit gangsterfilms en soaps: twee bankjes met hoge rugleuning en een tafel ertussen. Iedereen kent de rijen booths uit de diners (die in een volgende aflevering nog aan de orde komen) en de variant met de comfortabele, halfronde bank.

Maar hoe heet een booth in het Nederlands? Verder lezen Woord zoekt vertaling (1): booth

Vertalen, dat valt nog niet mee

door Elma Ouwehand

Elma Ouwehand is gepensioneerd lerares Engels. Naar aanleiding van de vertaalwedstrijd van
NRC Handelsblad ter gelegenheid van de Grote Vertaaldag schreef ze het onderstaande artikel.

Een stukje vertalen van het Engels naar het Nederlands voor een vertaalwedstrijd van de NRC, dat valt nog niet mee – terwijl het bij eerste lezing zo simpel lijkt. Een paar groenten nog even nakijken in het woordenboek en nadenken over dat coaxing van planten uit onvriendelijke grond. ‘Verleiden’, geeft mijn woordenboek als eerste betekenis. Wat de schrijfster ermee bedoelt is duidelijk, dat is het probleem niet. Maar wat zou ze in het Nederlands geschreven hebben? Verder lezen Vertalen, dat valt nog niet mee

Doubts about a dottle

weblog-pijpje-2.JPG

De historische trilogie die ik momenteel vertaal speelt zich af in de achttiende eeuw en de auteur heeft zich de moeite getroost oude en ouderwetse woorden in de tekst te verwerken. Een van die woorden is dottle. De zin luidt: He knocked the dottle from his pipe. En de persoon die dit doet is de kapitein van een walvisvaarder. Verder lezen Doubts about a dottle