De Persklaarmaker From Heaven

Dit is het tweede deel van een tweeluik. Het eerste deel is onlangs verschenen.

EngelNog niet zo lang geleden is er op dit blog aandacht besteed aan de Persklaarmaker From Hell. Gelukkig bestaat ook de Persklaarmaker From Heaven. Wanneer de vertaler deze persklaarmaker treft, voert hij de correcties fluitend in. Hij voelt zich serieus genomen. Zelf heeft hij de vertaling naar beste kunnen gemaakt, maar omdat hij ook maar een mens is, heeft hij hier en daar een foutje gemaakt of een zinsnede iets minder fraai verwoord. De Persklaarmaker From Heaven helpt hem het boek zo goed mogelijk te laten worden, en daar heeft niet alleen de lezer baat bij, maar ook de uitgeverij en zelfs de auteur, want diens werk wordt recht gedaan. Indien in recensies het vertaalde boek wordt besproken — wat helaas niet altijd het geval is — zullen er geen aanmerkingen op de vertaling worden gemaakt. Verder lezen De Persklaarmaker From Heaven

De Persklaarmaker From Hell

Dit is het eerste deel van een tweeluik over persklaarmaken. Over een aantal dagen volgt deel 2.

from-hellOp dit blog is al eerder aandacht besteed aan de persklaarmaker. Er is een discussie ontstaan over wat een persklaarmaker doet of zou moeten doen, er is opgemerkt dat ze wel erg onderbetaald zijn, ze zijn ondergebracht in categorieën, en sommigen zijn geheel naamloos de hemel in geprezen.

In dit stukje wil ik het hebben over het andere soort persklaarmaker, het type dat nijdig zit te krassen. De nietsvermoedende vertaler opent de envelop of de doos waarin de persklaargemaakte vertaling hem is toegestuurd. Zoals altijd is het een moment waarop zijn hart extra snel klopt, want ook al had hij nog zo zijn best gedaan, toch twijfelt hij aan zichzelf. Dit is het moment van de waarheid: heeft hij allerlei zinspelingen over het hoofd gezien, is hij zo één geworden met de brontekst dat hem de barbarismen niet zijn opgevallen? Of kan hij zoals gewoonlijk opgelucht ademhalen omdat het toch niet zo’n ramp is dat hij ergens een dt-foutje heeft gemaakt, een tikfout over het hoofd gezien, iets te vaak de zin met het onderwerp is begonnen, of andere kleine dingetjes heeft gedaan die gemakkelijk te corrigeren zijn? Verder lezen De Persklaarmaker From Hell

Vroeger…

Tipp-ExVroeger, in de tweede helft van de twintigste eeuw, moest je heel wat in huis hebben om te kunnen vertalen. Letterlijk. Tegenwoordig kom je al een flink eind met een eenvoudige laptop, een pakketje software, internet en natuurlijk de vereiste capaciteiten en bevlogenheid, maar vroeger moest je eerst een logge schrijfmachine, een stapel lijvige naslagwerken en een arsenaal aan kantoorbenodigdheden aanschaffen. Vertaaltools, tekstverwerkers, printers, virtuele collega’s en Wikipedia waren er nog niet. Je zat gewoon in je eentje achter de voorhistorische schrijfmachine met een woordenboek, een pak papier, een flesje Tipp-Ex en een prullenbak onder handbereik en deed alles zelf. Hoe ging dat in zijn werk, vertalen in de computerloze oertijd? Oma vertelt…
Verder lezen Vroeger…

De persklaarmaker: bedreigende of bedreigde diersoort?

vingertjeIn Vertalië wordt, zoals u inmiddels weet, veel geklaagd over de persklaarmaker. Het zou om een zeer lage diersoort gaan, door uitgevers ingezet om het werk van de deskundige, toegewijde vertaler met lelijke, onterechte strepen te ontsieren en in de kantlijn te voorzien van opmerkingen die getuigen van een totaal gebrek aan intelligentie, eruditie, inzicht, aandacht en gevoel voor humor. Dit met het oog op de gemiddelde lezer, van wie iedereen weet dat het hem ten enenmale ontbreekt aan intelligentie, eruditie, inzicht, aandacht en gevoel voor humor. Voor deze lezer moet de tekst geschikt worden gemaakt – door een soortgenoot. Het spreekt vanzelf dat die soortgenoot daarvoor niet meer dan een grijpstuiver hoeft te ontvangen, want wat eet zo’n beest nou helemaal? Onverteerbare zinnen die niemand blieft en een scheutje gal of azijn op zijn tijd, meer niet. En daar mogen deze dieren heel blij mee zijn, want ze kunnen niets, anders gingen ze wel wat anders doen. Andermans werk afkatten, dat is het enige waar ze goed in zijn.

Tot zover het vooroordeel. Nu de feiten. Verder lezen De persklaarmaker: bedreigende of bedreigde diersoort?

De modder voorbij

Bijna twee jaar geleden schreef ik op dit blog een artikel over persklaarmakers, gezien vanuit het standpunt van de boekvertaler. In dat artikel, getiteld ‘Met mijn poten in de modder’, luchtte ik (in een enigszins satirische stijl) mijn frustraties over domme opmerkingen van slechte persklaarmakers en voorgestelde verbeteringen die in werkelijkheid verslechteringen zijn.

Op dat blogartikel heb ik nogal wat reacties gekregen, zowel van collega’s als van uitgeverijen, en ook een enkele persklaarmaker waagde het uit de anonimiteit te treden en contact met mij op te nemen. Bovendien wilde het toeval dat ik juist in de periode direct na het verschijnen van het artikel een aantal bijzonder goed persklaargemaakte manuscripten in mijn brievenbus vond.

correctie door persklaarmaker

Statistiek is in het individuele geval betekenisloos. Ik weet dus niet of ik in de jaren vóór de verschijning van het artikel gewoon de pech heb gehad een onevenredig aantal slechte persklaarmakers tegen te komen, of dat de uitgeverijen waarvoor ik werkte na het verschijnen van het artikel het toeval soms een handje hebben geholpen. Verder lezen De modder voorbij

Vertaalde boektitels: als het beestje maar een naam heeft?

bla Meestal ontstaat de titel pas na het boek. Eerst schrijft een auteur een verhaal en dan bedenkt hij of zij op basis daarvan een passende titel. Die hoeft de vertaler alleen maar te vertalen en klaar is Kees.

Was het maar zo eenvoudig! De vertaler is lang niet altijd degene die de titel van een boek bepaalt. Dat voorrecht is meestal voorbehouden aan de (pr-afdeling van de) uitgever. Verder lezen Vertaalde boektitels: als het beestje maar een naam heeft?

Gedwongen meermansvertalingen: snel-snel-snel

Het is de laatste tijd schering en inslag: buitenlandse boeken moeten in sneltreinvaart in Nederlandse vertaling worden uitgebracht. Stel je voor dat een lezer niet kan wachten en het origineel koopt – dat zou voor de Nederlandse uitgever een grote financiële strop betekenen!

Dus wat doet de uitgever die het brood niet uit zijn mond gestoten wil zien? Hij zet een aantal vertalers op het boek. De een doet de eerste paar hoofdstukken, de volgende vertaalt ook een pluk, nummer drie, die weinig tijd heeft, neemt een hoofdstuk of twee voor zijn rekening en nummer vier en vijf verdelen de rest. Nummer drie, die op korte termijn met een andere vertaling moet beginnen, vangt onmiddellijk aan zijn deel te vertalen. Nee, tijd om de voorgaande gedeelten te lezen is er niet, dus heeft hij geen flauw benul van wat er voorheen is gebeurd, of welke personages een rol spelen en wat hen bezielt. Ondertussen is nummer een nog bezig met iets anders waar haast bij is, en begint pas aan de meermansvertaling wanneer nummer drie zijn portie allang klaar heeft.
Verder lezen Gedwongen meermansvertalingen: snel-snel-snel

Vertalen met plaatjes

Arthur’s SeatLang, lang geleden, toen er nog geen internet was, moest je naar erg veel raden. Stel dat je in je boek Arthur’s Seat in Edinburgh tegenkwam. De beschrijving was summier, dus vertaalde je letterlijk en kon je alleen maar hopen dat je de plank niet missloeg. Nu niet meer. Nu krijg je met een paar klikken van je muis mooie plaatjes van die heuvel op je scherm. Even later staat er in je boek ‘and then there was the Royal Mile‘. Alt-Tab terug naar het internet om te kijken wat dat nu weer is. Ah, de oudste straat van Edinburgh. Mijn heldin is er voor de Fringe. De Fringe? Zoeken we op… Verder lezen Vertalen met plaatjes

Kan ik het wel?

Een paar dagen geleden kreeg ik, na vooraankondiging, een klus aangeboden: 3500 woorden, een handleiding van een medisch apparaatje, een week later in te leveren. Een voor mij nieuw type apparaat waar ik noch vertaalkundig, noch persoonlijk ervaring mee had, dus vrij bewerkelijk, maar een leuke uitdaging. Ik accepteerde.

Welgemoed toog ik aan het werk. Ik maakte gebruik van gaatjes in de agenda van mijn spreekuur – patiënten gaan voor – , werkte na vijven extra lang door, en zocht toen ik vastzat de website van de fabrikant op. Met de daar gevonden plaatjes snapte ik wel hoe het allemaal werkte.

Toen de eerste ruwe versie klaar was (iedere zin in principe vertaald, maar nog wel met haken en ogen, op te lossen in een of meer correctiedoorlopen) kreeg ik opeens een mailtje van het vertaalbureau: stop maar, ik heb de opdracht per ongeluk aan twee vertalers gegeven, sorry, sorry, we zullen je natuurlijk betalen voor reeds verricht werk. Einde bericht.

Verder lezen Kan ik het wel?

Het op-papier-zie-ik-meermisverstand.

Een boekvertaling legt een lange weg af. Deels over de elektronische snelweg, maar deels ook nog over conventionele wegen. Ik vat ‘m even kort samen, die weg. De meeste, zo niet alle, boekvertalers werken met een tekstverwerker en mailen hun vertaling als bijlage naar de uitgever, die het bestand afdrukt en per post of koerier naar een persklaarmaker stuurt, die op papier correcties aanbrengt en het pak papier vervolgens naar de uitgever terugstuurt, die dat weer doorstuurt naar de vertaler, die de correcties en suggesties van de persklaarmaker overneemt (of niet, natuurlijk) en invoert in het digitale bestand (of niet, natuurlijk), en beide versies terugstuurt naar de uitgever (de een via elektronische post, de ander via slakkenpost), die het weer afdrukt en naar de corrector stuurt, die correcties aanbrengt en het pak papier weer naar de uitgever terugstuurt, die het doorstuurt naar een zetter, die er een drukproef van maakt en die terugstuurt naar de uitgever, die de zoveelste stapel papier weer per post naar de vertaler stuurt, die correcties invoert en beide versies weer terugstuurt naar de uitgever, die de gecorrigeerde drukproef weer afdrukt en ten slotte naar de drukker stuurt. Dat zijn dus elf pakken papier op de bus en vier uitdraaien. Pffff. Verder lezen Het op-papier-zie-ik-meermisverstand.