Boekvertalers uit de kast!

Op zondag 6 juli is het zover: op de grote jaarlijkse boekenmarkt in Dordrecht komen behalve veel boeken ook boekvertalers uit de kast. Onze kraam staat aan het begin van de Hofstraat. Belangstellenden kunnen een praatje komen maken over ons mooie vak, of met ons in discussie gaan: ‘Tegenwoordig hebben we toch Google Translate, dan zijn er toch geen vertalers meer nodig? En bovendien lees ik liever het origineel.’

Katrien[vertalen-computers]

Bij de boekvertalerskraam kun je ook kennis maken met Katrien, die enkele misverstanden over het vak aan de kaak stelt. Je kunt er je kennis van vertalers en vertalingen testen met een toepasselijk electrospel, en meevallers en tegenslagen in het vertalersleven ervaren op het vertalersganzenbord. Daarbij valt er ieder uur een boekenbon te winnen!

Verder kun je unieke boekenleggers scoren, en met een donatie aan de Stichting ABC mag je (zolang de voorraad strekt) als tegenprestatie een vertaald boek meenemen.

We hopen op veel aanloop en boeiende gesprekken!

Een dier met verbeelding1

De Mexicaanse Nobelprijswinnaar, wiens honderdste geboortedag dit jaar wordt herdacht, hield in 1975 zes tot nu toe nooit gepubliceerde2 lezingen, waarin hij zijn ideeën over literatuur analyseerde. Hieronder een samenvatting van de lezing die hij wijdde aan de relatie tussen poëzie en vooruitgang.

Deze retrospectieve lezingen hebben tegengestelde emoties en gevoelens bij mij opgeroepen: sympathie en afkeer voor wie ik ben geweest; instemming en ongenoegen met wat ik heb geschreven. Instemming en ontkenning wonen in mij samen en bestrijden elkaar. Op die manier kan ik mezelf zelfs niet beoordelen. Ik veroordeel mezelf niet, maar ik pleit me ook niet vrij. Ik observeer mezelf slechts en, om de waarheid te zeggen, ik verdraag mezelf. Niettemin merk ik dat, voor zover ik objectief kan zijn – wat slechts in zeer geringe mate het geval is –, verandering en continuïteit twee constanten zijn in mijn poëtisch werk, twee polen, twee uitersten die me vanaf het moment dat ik begonnen ben met schrijven, hebben aangetrokken. Het experimenteren met en exploreren van weinig bekende, nieuwe poëtische vormen en gebieden heeft me altijd geïnteresseerd, nee hartstochtelijk geboeid. Vanuit dat oogpunt behoort mijn poëzie tot de traditie van de moderne literatuur, een literatuur van onderzoek en nieuwe ideeën. Verder lezen Een dier met verbeelding1

De leerschool (2)

Gelauff[Chili]Engels, dat lag voor de hand. Godsdienst met een beetje moeite ook nog wel, al moest ik mijn theologie nog doen. Acht jaar seminarie was niet ongemerkt aan me voorbijgegaan. Met geschiedenis lag het tikje een anders. De vanuit Europees respectievelijk Nederlands perspectief gegeven geschiedenislessen die ikzelf had genoten, waren de slechtst mogelijke basis om kinderen tussen de zes en de twaalf wegwijs te maken in de Chileense geschiedenis. Maar het waren wel de vakken waarmee ik in dat eerste jaar werd belast. Ik zweette peentjes, dat kun je wel zeggen. Wat wist ik, om maar wat te noemen, over de Araucanen, de inheemse bevolking ten tijde van de Spaanse inval, over de heldhaftige Caupolicán (gepolijste vuursteen) en zijn luitenant Lautaro (snelle havik) die tot op het laatst stand hielden tegen de vreemd uitgedoste mannen te paard, over de veroveraar Pedro de Valdivia die wel slecht maar ook weer niet zo slecht was? En de lieverds waren zelf ook niet erg behulpzaam. Keken tientallen ogen me aanvankelijk glazig aan vanwege mijn ondoorgrondelijk taalgebruik, het volgende moment barstte iedereen in lachen uit omdat ik een naam verhaspelde (zo zijn Araucanen bijvoorbeeld de bewoners van Arauco of Araucania, terwijl de Araucaria een naar die streek genoemde specifieke dennenboom is, dus in mijn geschiedenisles hakten eeuwenoude dennenbomen wel eens lustig op het Spaanse invasieleger in), een uitdrukking verkeerd gebruikte of een onschuldige aansprak op de propjes papier die door het klaslokaal vlogen. Verder lezen De leerschool (2)

Literatuurkritiek1

Juan Goytisolo (1931) is auteur van een omvangrijk oeuvre, zowel fictie als non-fictie, die bekend staat als een fervent criticus van de huidige tijd en van het hedendaagse Spanje. In het dagblad El País van 15 maart 2014 richt hij zijn pijlen op de literatuurkritiek in de Spaanse media. Naar mijn mening ook buiten de grenzen van Spanje van toepassing. Ik wil mijn collega-vertalers de volledige tekst van zijn column niet onthouden.

‘Boeken die al gelezen zijn aleer ze zijn geschreven.’ Onder die noemer schaarde Italo Calvino de overgrote categorie boeken van wat vandaag met recht de boekenindustrie wordt genoemd. Een ononderbroken stroom van uitgaven die gekocht worden door een publiek dat popelt om te herkennen wat het al kent, de afgebakende paden te bewandelen die het al tientallen keren heeft bewandeld. Daarbij kan het rekenen op de exquise begeleiding van een bepaald soort kritiek in de media, die slechts geïnteresseerd is in de dernier cri of, beter gezegd, in de vluchtige actualiteit van de bedoelde handelswaar. Verder lezen Literatuurkritiek1

De leerschool (1)

Valdivia is een stad in het zuiden van Chili. Nou ja, niet zo zuidelijk als Punta Arenas of Puerto Natales waar de kou overheerst, maar vanaf Santiago naar beneden ongeveer halverwege. Een streek van bossen en meren, inheemse namen als Loncoche (belangrijke leider van een volk), Pitrufquén (plaats van de as), Panguipulli (land van de poema), Lago Ranco (woeste wateren), magisch. De stad zelf ligt aan de monding van de rivier de Calle-Calle (Chileense iris), waarin volgens een lokaal liedje de maan zich ’s nachts naakt baadt. Niet de kou maar de regen is hier de baas. Gemiddeld zes maanden per jaar regent het, vaak dagen achtereen. Flinke buien of dagenlang gemiezer. Alles is vochtig, de lucht, de straten, de huizen, je kleding. Eigenlijk is alles dus ook wel kil. Toen ik er aankwam was het nog zomer, om precies te zijn het einde van de zomervakantie, eind februari, begin maart. Helder zomerweer. Dat van die zomervakantie is hier relevant, want ik had een benoeming op zak als docent en student-assistent op een lagere en middelbare school met internaat. En het schooljaar begon in maart.

Peter Gelauff met pupillen in Valdivia 1965
Peter Gelauff met pupillen in Valdivia 1965
Verder lezen De leerschool (1)

Een droomopdracht

9789029083690In september 2008 zette ik mijn handtekening onder het vertaalcontract voor André Brinks autobiografie, A Fork in the Road: naast mijn eigen handtekening stond de schaduwhandtekening van ongeveer honderd andere vertalers, die middels een korte verklaring hadden laten weten dat de vertaling aan mij moest worden gegund en niet aan een ander. Over deze kwestie verscheen in oktober 2009 een artikel op de site van de Boekvertalers. Door het vertalen van A Fork in the Road heeft mijn leven een wending gekregen die indirect heeft geleid tot een droomopdracht, en daar wil ik graag iets over vertellen.

In ‘Violent villages’, het eerste hoofdstuk van A Fork in the Road, beschrijft Brink het ogenschijnlijk knusse leventje in de blanke dorpen en stadjes van het Zuid-Afrikaanse platteland uit zijn jeugd. Onder al die gemoedelijkheid en gezapigheid gingen meerdere lagen van geweld schuil: geweld tegen andersgekleurden, geweld tegen vrouwen en kinderen. Brink beschrijft het allemaal heel meeslepend, met als gevolg dat ik langzaam werd bekropen door de drang om op onderzoek te gaan en antwoord te vinden op de vraag hoe het mogelijk is dat deze situatie is ontstaan en dat ze zo lang heeft standgehouden. Ik kon me niet voorstellen dat de Afrikaners een slechter en perfider volk waren geweest dan andere volkeren. Ik besloot mijn onderzoek uit te voeren door te rade te gaan in de Afrikaanse literatuur en daarom voortaan alleen nog maar Afrikaanse romans of verhalen te lezen. Verder lezen Een droomopdracht

Dit blog gaat in 2014 in een andere vorm verder

De blogredactie heeft besloten dit blog vanaf 2014 niet meer in deze vorm voort te zetten.

In 2007, het jaar dat we met dit blog begonnen, zag internet er voor vertalers in zekere zin nog redelijk overzichtelijk uit. We hadden het gevoel dat er behoefte was aan een forum waar boekvertalers zich in het openbaar als beroepsgroep konden presenteren. Een aantal jaren, vooral van 2007-2009, heeft ons blog volgens ons ook in die behoefte voorzien.

Maar op dit moment, rond de jaarwisseling 2013/2014, is de situatie totaal anders geworden. Ten eerste is er elders meer aandacht voor vertalers gekomen, en ten tweede presenteren vertalers zich tegenwoordig steeds meer zelf via sociale media zoals Twitter en Facebook, waar ze links naar boekaankondigingen of nieuwe stukjes van eigen hand plaatsen. Daarmee is een belangrijke functie van ons blog grotendeels door de sociale media en de individuele vertalers overgenomen. Vertalers zijn mondiger geworden, en dat is goed nieuws.

Tijd en geld
Daarom heeft de redactie besloten dat we deze site op termijn niet in deze vorm in de lucht willen houden. Dat kost (de redactie) namelijk tijd en inspanning en (de leden van de Boekvertalerslijst) geld (de site wordt bekostigd met vrijwillige bijdragen van de lijstleden). Wij vinden dat gezien het geringe aantal blogstukken dat de laatste tijd wordt ingezonden niet meer verantwoord – met excuses aan het overgebleven handjevol collega’s dat nog wél regelmatig bijdragen leverde!

Dit betekent evenwel niet dat de Boekvertalers van het internet zullen verdwijnen – integendeel! Verder lezen Dit blog gaat in 2014 in een andere vorm verder

Net uit: Harvard Square

Aciman, Harvard SquareHarvard Square door André Aciman, uit het Engels vertaald door Wim Scherpenisse, uitgegeven door Anthos, 2013.

De naamloze ik-figuur van Harvard Square van André Aciman studeert in de jaren zeventig aan Harvard, maar toch is dit geen roman over (of satire op) het leven op en rond een Amerikaanse topuniversiteit. Het is het verhaal van een Egyptische immigrant die bezig is zich te assimileren aan de cultuur van zijn nieuwe vaderland (en daar vanuit het heden op terugkijkt), maar hardhandig wordt geconfronteerd met zijn roots.

Monsieur Kalachnikov
Die harde confrontatie komt in de gedaante van Kalaj, een Tunesische kok die in Cambridge als taxichauffeur werkt en de cafës rond Harvard Square frequenteert. Kalaj wordt zo genoemd naar zijn bijnaam monsieur Kalachnikov, die hij heeft gekregen door zijn mitrailleurachtige tirades tegen alles wat Amerikaans is. Verder lezen Net uit: Harvard Square

Net uit: Jouw gezicht zal het laatste zijn

Jouw gezicht zal het laatste zijnJouw gezicht zal het laatste zijn door João Ricardo Pedro, uit het Portugees vertaald door Kitty Pouwels, uitgegeven door Signatuur, 2013.

Op het schoolbord staat een wiskundige formule. Geen moeilijke, zegt de leraar, een formule voor beginnelingen, voor iedereen te begrijpen. Je hersenen kraken zachtjes, maar inderdaad: je volgt het pad van de cijfers en symbolen, want als x is… dan is y… Je bent er bijna… Ja! Je snapt het. Je hebt het! Maar wat gebeurt er nu? Twee keer met je ogen knipperen en het is je ontglipt; je kunt weer opnieuw beginnen.

Roman?
Het lezen en vertalen van Jouw gezicht zal het laatste zijn bezorgde mij een vergelijkbare gewaarwording. Het is de debuutroman van João Ricardo Pedro, waarmee hij de prestigieuze LeYa-prijs won. Alhoewel, roman? De verschillende hoofdstukken lijken op zichzelf te staan. We ontmoeten drie generaties van de Portugese familie Mendes, maar telkens vanuit een ander perspectief. Duartes grootvader, Augusto, is een arts uit een vooraanstaande familie die tijdens de dictatuur van Salazar naar het binnenland van Portugal vlucht. (Waarvoor?) Zijn zoon Antonio, Duartes vader, keert getraumatiseerd terug uit de koloniale oorlog in Angola. Duarte zelf is een wonderkind dat op zijn eerste elektrische orgeltje – zonder batterijen – hele symfonieën speelt, maar jaren later, als conservatoriumstudent, abrupt een einde maakt aan zijn muzikale carrière. (Waarom?) Verder lezen Net uit: Jouw gezicht zal het laatste zijn

Aankondiging: Polyphemus en Galatea en andere gedichten uit de Spaanse Gouden Eeuw

Op 24 oktober 2013 om 19.00 uur (en niet, zoals eerder vermeld, 20.00 uur!) presenteert Erik Coenen in het Instituto Cervantes te Utrecht zijn onlangs verschenen vertaling Polyphemus en Galatea en andere gedichten uit de Spaanse Gouden Eeuw. Hij zal het vooral hebben over de aard van het titelgedicht en over de manier waarop hij daarmee als vertaler is omgegaan.

Een korte toelichting van Erik Coenen zelf:

Polifemo y Galatea van de Cordobees Luis de Góngora (1561-1627) geldt als het meest volmaakte narratieve gedicht uit de Spaanse literatuur. Elk van de 63 octaven is een zorgvuldig geslepen en gepolijste diamant, die een zorgvuldige manier van lezen vereist die je eerder met lyrische poëzie in verband brengt. Ik ben er dan ook jaren mee bezig geweest en bij de presentatie zal ik uitvoerig ingaan op de vertaalproblemen die het gedicht opwerpt.

Verder lezen Aankondiging: Polyphemus en Galatea en andere gedichten uit de Spaanse Gouden Eeuw