Vertaalkritiek

Kritiek op vertalingen is een goede zaak. Die stimuleert de discussie erover en draagt er uiteindelijk toe bij dat ze beter worden. Maar aan ongefundeerde kritiek heeft niemand iets. Een voorbeeld van hoe het wel moet en hoe niet, aan de hand van een en hetzelfde boek.

In NRC Handelsblad van 4 november 2008 besprak Wil Rouleaux de door Nelleke van Maaren vertaalde roman De Strudlhoftrappen van Heimito von Doderer, die is verschenen bij Uitgeverij Atlas (oorspronkelijke titel Die Strudlhofstiege oder Melzer und die Tiefe der Jahre, 1951). In zijn recensie schrijft Rouleaux:

‘Doderer heeft een voorkeur voor lange en elegante volzinnen. Nu eens formuleert hij plechtstatig of zelfs ambtelijk (de beroemde Oostenrijkse Kanzleistil), of hij parodieert die stijl, en dan weer is hij ironisch, lyrisch of bijna uitbundig. Woordspel en citaten geven zijn barokke taalgebruik nog eens extra kleur – nuchtere lezers zullen het bij vlagen gemaniëreerd vinden.

Voor een vertaler is dit een uiterst moeilijke klus, ook al door de vele historische toespelingen. Nelleke van Maaren, die zes jaar geleden Doderers roman Ieder mens een moordenaar elegant vertaalde, heeft zich ook nu weer uitstekend van haar taak gekweten. Haar vertaling verschijnt zonder één voetnoot, wat alleen al een prestatie genoemd mag worden. Af en toe verheldert Van Maaren (‘zoals het in de Donaumonarchie gebruikelijk was’), verder is ze secuur en vindingrijk, treft bijna overal de juiste toon. Voor het specifieke Oostenrijkse idioom heeft ze vaak passende equivalenten gevonden en soms, als de betekenis uit de context kan worden afgeleid, blijven sfeervolle woorden als Beisl (eenvoudig restaurant) of Jause (tussenmaaltijd) gewoon onvertaald.

Kortom, een excellente vertaling van een van de grootste Duitse romans uit de tweede helft van de vorige eeuw.’

Een goede recensie, die van Rouleaux, niet zozeer vanwege de positieve conclusie, als wel omdat hij met argumenten onderbouwt waaróm de vertaling volgens hem deugt. Verder lezen Vertaalkritiek

Net uit: Het leeuwmeisje

Hieronder vertellen Kim Snoeijing en Lucy Pijttersen, de vertalers van Het leeuwmeisje van Erik Fosnes Hansen, verschenen bij uitgeverij De Geus (oorspronkelijke titel: Løvekvinnen), over het boek en de vertaalproblemen die ze erin tegenkwamen.

Het leeuwmeisjeHet leeuwmeisje gaat over een in 1912 geboren meisje dat aan een zeldzame afwijking lijdt, waardoor ze geheel met haar is bedekt. Met dit boek heeft de auteur het writer’s block overwonnen dat hij over zichzelf had afgeroepen toen hij zijn vorige literaire project (De dagelijkse redding van de wereld) de toevoeging ‘deel 1’ meegaf. Pas toen hij zich volledig had losgemaakt van het idee dat er een deel 2 moest komen, kon hij zich weer aan het schrijven wijden, met Het leeuwmeisje als resultaat. Verder lezen Net uit: Het leeuwmeisje

De vertaler en zijn geweten

KerkraamGelukkig komt het niet vaak voor, maar soms wordt een vertaler benaderd met het verzoek een boek te vertalen waarvan hij de strekking bedenkelijk vindt. Bedenkelijkheid bestaat echter in soorten en maten. Wat voor de een beslist niet door de beugel kan, vindt de ander hoogstens onschadelijke onzin. Wat in de ogen van de een onbewijsbare en zelfs gevaarlijke kletskoek is, vertegenwoordigt voor de ander zijn diepste levensovertuiging. Er zijn natuurlijk extreme gevallen. Er zullen bijvoorbeeld niet veel vertalers zijn die zonder een spier te vertrekken aan een hervertaling van Mein Kampf zouden beginnen, gesteld dat die in Nederland op de markt mocht worden gebracht. Dat is duidelijk genoeg, al zou men kunnen aanvoeren dat het publiek ook van dat boek moet kunnen kennisnemen om zelf te kunnen oordelen waarom het verwerpelijk is, en bovendien is er via internet vast wel aan te komen. Verder lezen De vertaler en zijn geweten

Lezing: Lucretius in Nederland

LucretiusLezing door Piet Schrijvers: Lucretius in Nederland. Van Vondel tot Cees Nooteboom

Dinsdag 16 december 20 uur
Boekhandel Schreurs en De Groot
Weteringschans 173, 1017 XD Amsterdam
020-3208412
Winkel open: 19.30
Toegang: €5,-

De Romeinse dichter Lucretius (circa 99-55 vC), die zo hartstochtelijk het voortleven na de dood ontkende, leeft nog steeds voort door zijn geesteskind: het leerdicht De rerum natura, dat onlangs in een nieuwe vertaling van Piet Schrijvers als De natuur van de dingen verscheen. Een leerdicht loopt het risico voor een dichter te droog en voor een geleerde te frivool te zijn, maar als het slaagt dan valt het zowel bij dichters, denkers als geleerden in de smaak. Lucretius heeft met De rerum natura deze grote hoogte bereikt. Verder lezen Lezing: Lucretius in Nederland

Net uit: De Essentie

Hieronder vertellen Daniëlle Stensen en Marion Drolsbach, de vertalers van De Essentie, Spiritueel leven voor iedere dag van Char, iets over het boek en de vertaalproblemen die ze erin tegenkwamen. De oorspronkelijke titel is: The Essence, Living in Spirit Every Day, en de vertaling is verschenen bij uitgeverij Carrera.

Char, De EssentieIn haar nieuwste boek wijst het medium Char ons de weg naar een bevredigend leven, waarin we in contact staan met the Essence. Dat was meteen ons eerste probleem, want mochten we Essence wel klakkeloos met ‘Essentie’ vertalen? Andere mogelijkheden die we hebben overwogen, zoals ‘Wezen’, ‘het Wezenlijke’ en ‘Kern’, pasten niet overal even goed, terwijl we graag één vertaling wilden, net als in het Engels, omdat de term zo vaak voorkwam. Uiteindelijk gaf de titel die de uitgever had gekozen de doorslag en werd het ‘Essentie’. Verder lezen Net uit: De Essentie

Boots, Hema of Walmart?

Vooral in Amerikaanse lectuur komen we veel merknamen tegen. Niet met de bedoeling reclame te maken, maar om een bepaalde gevoelswaarde aan te geven. De gevoelswaarde van een bepaald merk kan in de VS echter heel anders zijn dan in Nederland. Hier vinden we het niet bijzonder als iemand een blikje Heineken aan de mond zet, die persoon drinkt gewoon bier. In de VS ligt dat anders; daar is het een duur merk, hip en cool. Daar is Budweiser heel gewoon, terwijl dat hier moeilijk te krijgen is. En dan nog: begrijpt de Nederlandse lezer überhaupt wat een Budweiser is? Moet de vertaler uitleggen dat het een goedkoop biertje is, alom verkrijgbaar? Verder lezen Boots, Hema of Walmart?

Ene Mark Z. Danielewski

Jaren geleden kreeg het vertalersduo Van Santen en Vosmaer een boek aangeboden van ene Mark Z. Danielewski, een jonge Amerikaanse schrijver. House of Leaves (dat in de vertaling Het Kaartenhuis werd) was een ongewoon boek. Ten eerste was er het verhaal zelf, de geschiedenis van een jong stel dat een huis koopt in Virginia en na een tijdje ontdekt dat er vreemde dingen aan de hand zijn met het huis. Eerst proberen ze het nog op te lossen met feng shui, maar zonder succes. Het huis blijkt van binnen groter dan van buiten. Het heeft ingewanden waar je in kunt verdwalen, waar mensen door worden opgeslokt. Verder lezen Ene Mark Z. Danielewski

Net uit: Het weer van gisteren

Anne Enright, Het weer van gisterenHieronder vertelt Marijke Versluys, vertaalster van Het weer van gisteren van Anne Enright, verschenen bij De Bezige Bij, iets over het boek.

De titel
De titel van de Britse editie van het boek – Taking Pictures – leverde meteen al een probleem op: Foto’s maken, Foto’s nemen, Momentopnamen… Allerlei mogelijkheden passeerden de revue, maar op de uitgeverij was men niet enthousiast. Uiteindelijk hebben we gekozen voor Het weer van gisteren, dat ook in Amerika het titelverhaal is geworden (‘Yesterday’s Weather’). Voor het omslag is de afbeelding van de Britse editie gebruikt. Verder lezen Net uit: Het weer van gisteren

Solidariteitsbijeenkomst Roberto Saviano

Roberto Saviano (1979) is onderzoeksjournalist in Napels. Hij leeft ondergedoken sinds de publicatie van zijn boek Gomorra, dat een nauwkeurige beschrijving geeft van de werkwijze van de camorra, de Napolitaanse maffia. Gomorra is een aanklacht tegen de greep die deze misdaadorganisatie heeft op Napels en omgeving. Er zijn wereldwijd miljoenen exemplaren van het boek verkocht en de verfilming werd bekroond op het filmfestival van Cannes.

In Italië groeide Saviano uit tot symbool van de strijd tegen de maffia. Vanwege zijn boek wordt hij bedreigd, en hij heeft besloten Italië voorlopig te verlaten. Verder lezen Solidariteitsbijeenkomst Roberto Saviano

Net uit: Dagboek van een halve indiaan

Sherman Alexie, Dagboek van een halve indiaan
Sherman Alexie, Dagboek van een halve indiaan
Hieronder vertelt Aleid van Eekelen, de vertaalster van Dagboek van een halve indiaan van Sherman Alexie, zojuist verschenen bij uitgeverij Lemniscaat (oorspronkelijke titel: The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian), over het boek.

Toen ik The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian begon te lezen, trok ik wel even mijn wenkbrauwen op. Een kind van arme indiaanse ouders wordt geboren met een waterhoofd, ondergaat als baby van zes maanden een hersenoperatie die het waarschijnlijk niet zal overleven, houdt zijn hele jeugd last van toevallen en een hele lijst andere lichamelijke eigenaardigheden en weet zich vervolgens als puber aan zijn achtergrond te ontworstelen en een bekend schrijver te worden? Kom nou. Dat was wel erg ongeloofwaardig. Tot ik Sherman Alexies website bezocht en erachter kwam dat dit verhaal geen verzinsel maar autobiografie was. Verder lezen Net uit: Dagboek van een halve indiaan