Boekvertalers

In het bulletin van de Vereniging van Letterkundigen (VvL) verschijnt onder de titel De zichtbare vertaler een serie columns van Martin de Haan. In zijn laatste bijdrage* houdt hij een warm pleidooi voor aansluiting van niet-literaire vertalers bij de VvL of de koepelvereniging VSenV. Met toestemming van Martin en de VvL plaatsen we die bijdrage, omdat die ook interessant is voor boekvertalers die het bulletin níet krijgen. Ten overvloede wijzen we erop dat Martin hier zijn eigen standpunt uiteenzet en niet als woordvoerder van de VvL optreedt.

De zichtbare vertaler 10: Boekvertalers
door Martin de Haan

In mijn bijdrage aan het allereerste nummer van VvL.nu (najaar 2006) stelde ik een fundamentele vraag: wat bezielt ons om als literaire schrijvers en vertalers samen in één club te gaan zitten, in plaats van aansluiting te zoeken bij onze respectieve niet-literaire vakgenoten? Verder lezen Boekvertalers

De dagelijkse praktijk: meermansvertalingen

3 computers Het is heerlijk om het clichébeeld van de solitaire vertaler achter zijn computer op zijn zolderkamer steeds meer te zien verstoffen. Dat specimen bestaat vast nog wel, maar in een wereld waar computer en internet een steeds centralere rol hebben in het dagelijkse leven van de moderne mens, lijkt hij een uitstervend ras. Er zijn inmiddels talloze virtuele vertalersgemeenschappen die het eenzame aspect van dit beroep de das om hebben gedaan. Solitair op een zolderkamer voelt dan ineens lang niet zo eenzaam meer. Verder lezen De dagelijkse praktijk: meermansvertalingen

Goede ogen, beperkte kijk

Vrijdagmiddag, even naar de bibliotheek in het dorp. Terwijl ik op mijn gemak in de boeken neus, ben ik getuige van een gesprekje. Een mevrouw van een jaar of zeventig spreekt een bibliothecaresse aan omdat ze een bepaald boek niet kan vinden. ‘Bent u op zoek naar de normale uitgave, of naar het groteletterboek?’ vraagt de bibliothecaresse. Gelukkig weet ze haar gezicht in de plooi te houden als de mevrouw antwoordt: ‘O gut nee, alsjeblieft geen boek met grote letters, dat heb ik in één avond uit…’

Net uit: De verschrikkelijke verhalen van het zwarte schip

PriestlySchip[omslag] De verschrikkelijke verhalen van het zwarte schip, van Chris Priestley, vertaald door Ellis Post Uiterweer en uitgegeven door Uitgeverij Pimento (oorspronkelijke titel: Tales of Terror from the Black Ship).

Hoe gaat dat bij een boekvertaler? Af en toe floept er een mailtje binnen van een uitgeverij met het verzoek een boek te vertalen. Er staat in het mailtje uit hoeveel woorden het boek ongeveer bestaat, een summiere beschrijving van de inhoud, wie de auteur is en wat de titel van het boek is. Deze keer zat er een bijlage bij het mailtje, en toen ik die opende, kreeg ik het omslag te zien.
Ik was meteen verkocht. Verder lezen Net uit: De verschrikkelijke verhalen van het zwarte schip

Net uit: De Wet van Negen

Terry Goodkind, De Wet van Negen, vertaald door Emmy van Beest, Marion Drolsbach en Niels van Eekelen en verschenen bij uitgeverij Luitingh-Sijthoff (oorspronkelijke titel: The Law of Nines)

De Wet van Negen Terry Goodkind is bij zijn trouwe lezersschare bekend van de elfdelige fantasyserie De Wetten van de Magie. Met dit spannende eerste deel van een trilogie is hij een andere weg ingeslagen. Exotische wezens in bizarre landschappen of tovenaars in middeleeuws aandoende kastelen komen er deze keer niet aan te pas. Vanaf de allereerste bladzijde bevinden we ons onmiskenbaar in het hedendaagse Amerika met zijn auto’s, winkelcentra, ziekenhuizen, dollars, mobieltjes en vuurwapens. Geen achtervolgingen te paard, maar op de snelweg. Geen zwaarden, maar pistolen. Verder lezen Net uit: De Wet van Negen

Boekvertalers en hun royalty’s

Opmerkelijk vertaalnieuws uit Duitsland: boekvertalers hebben volgens de Duitse rechter recht op royalty’s.

Op 7 oktober 2009 deed het federale hof (Bundesgerichtshof) in Karlsruhe uitspraak in een zaak die enkele vertalers hadden aangespannen tegen uitgeverij Random House, onderdeel van Bertelsmann. Vertalers, gesteund door hun vakbond, hebben in Duitsland herhaaldelijk de gang naar de rechter gewaagd sinds in 2002 het recht op een ‘passende vergoeding’ voor auteurs is vastgelegd in een nieuwe wet en pogingen om tot collectieve afspraken met uitgevers te komen gestrand zijn. Het is voor het eerst dat een zo hoog college vonnis heeft gewezen.

Het Bundesgerichtshof oordeelde dat vertalers naast het honorarium in de vorm van een vergoeding per pagina royalty’s moeten krijgen. De Duitsers spreken met een fraaie term van Erfolgsbeteiligung, een aandeel in de winst. De hoogte van royalty’s wordt uitgedrukt in een percentage van de nettoverkoopprijs van het boek in de winkel. Verder lezen Boekvertalers en hun royalty’s

Net uit: Het boek van Max Berg

Het boek van Max Berg van Aleksander Melli, vertaald door Kim Snoeijing en Lucy Pijttersen, uitgegeven door Uitgeverij Lannoo (oorspronkelijke titel: Barneregjeringen.)

Het boek van Max Berg is een roman van 600 bladzijden uit het zogenaamde cross-overgenre, wat wil zeggen dat het zowel jongeren als volwassenen zal aanspreken. Toen een collega ons vroeg of we belangstelling hadden om dit boek te vertalen, keken we direct op internet voor informatie over boek en schrijver. Daar werden we niet meteen veel wijzer van: uitgevers plegen hun boeken vaak met slogans aan te prijzen, maar voor een pil van deze omvang is elke slogan per definitie ontoereikend. En de schrijver, de Noor Aleksander Melli, was voor ons een onbekende: hij was Italiaan van oorsprong en had nog maar een paar boeken geschreven. Uit de Noorse boekrecensies maakten we op dat we aan een soort combinatie van Lord of the Flies en Big Brother moesten denken: twintig kinderen die vijftig dagen lang op een eiland worden afgezonderd onder het toeziend oog van duizend camera’s. Al iets concreter, maar ook nog niet voldoende om een echt goed beeld van het boek te hebben. Wel was duidelijk dat het boek geprezen werd door de critici en dat het bovendien bekroond was met de Noorse Riksmålpris, voor het rijke en verzorgde taalgebruik. We namen contact op met de uitgever met de mededeling dat we dit boek graag zouden willen vertalen. Tenslotte hadden we wel voor hetere vuren gestaan, dachten we. Verder lezen Net uit: Het boek van Max Berg

A Fork in the Road van André Brink

9789029083690 Op dinsdag 8 juli van het vorige jaar kwam er bij mij een mailtje binnen dat een eind maakte aan een tamelijk slepende kwestie. Een redacteur van Meulenhoff liet weten dat de opdracht tot het vertalen van André Brinks ’n Vurk in die pad / A Fork in the Road alsnog aan mij werd gegund. Een week of wat daarvoor had ik eigenlijk al geconcludeerd dat Brinks autobiografie naar twee andere vertalers zou gaan, maar nadat bevriende collega Anneke Bok me nog een keer had voorgehouden dat je nooit weet hoe een koe een haas vangt, stuurde ik een laatste mailtje naar het vertalersplatform van de VvL, waarna een paar goed gekozen woorden van Martin de Haan voldoende inspiratie voor Gerda Baardman vormden om een actie op touw te zetten. Bijna honderd vertalers gaven te kennen dat ze het onjuist vonden dat de uitgever omwille van discutabele haast voorbijging aan mijn meer dan vijfentwintig jaar durende bemoeienis met het werk van André Brink, en verklaarden zich impliciet bereid het boek te weigeren mocht het hun ter vertaling worden aangeboden. Als ik nu de lijst van namen doorlees, is dat nog steeds een hartverwarmende ervaring – zo veel mensen die zich voor me hebben ingespannen.

Ik ben inmiddels klaar met mijn vertaling en wil graag iets over mijn werkzaamheden vertellen. Verder lezen A Fork in the Road van André Brink

Literair vertalen in Portugal

De informatie over Portugal in het CEATL-onderzoek naar de inkomenspositie van literaire vertalers in de EU-landen is summier (zie de post ‘Vertaaltarieven Europees vergeleken’ van Matthijs Bakker van 10 augustus 2009). Daarom lijken wat aanvullende aantekeningen ‘uit het veld’ op hun plaats. Wat zijn de ervaringen van een vertaler van Nederlandstalige literatuur in Portugal?

Vertalen voor een extraatje
logo APT Getuige het CEATL-onderzoek is Portugal het EU-land waar het verschil tussen werkelijk betaald minimum (€ 9 voor 1800 aanslagen) en aanbevolen minimumtarief (€ 18) zowel absoluut (€ 9) als procentueel (100 %) het grootst is. En waarschijnlijk is dat verschil ook het minst realistisch, want in werkelijkheid ligt het betaalde minimum aanzienlijk lager (bij veel uitgeverijen € 6) en is het aanbevolen minimumtarief in feite eveneens het werkelijk betaalde maximumtarief. Verder lezen Literair vertalen in Portugal

Boekvertalers aller genres, verenigt u!

Het beeld van de stoffige vertaler die op zijn zolderkamer achter zijn typemachine of computer zit te zwoegen, moet steeds vaker plaats maken voor de vertaler van nu: zelfstandig ondernemer, netwerker, zwoegend achter toegankelijke literatuur en lectuur. Tijden veranderen, vertalers ook.

Daar waar de vertaler zich graag verschuilt achter het te vertalen boek of document, komt steeds vaker de roep van binnenuit om op te komen voor de beroepsgroep. En met reden: het beroep van vertaler wordt zwaar onderbetaald. Inflatie, prijsindexering, auteursrechten zijn concepten die zeer zeker in de wereld van de vertaler thuishoren, maar daarin tot op de dag van vandaag niet tot nauwelijks een plek blijken te hebben.

Het is dus tijd voor actie. In de afgelopen jaren hebben diverse vertalers hun krachten al gebundeld in initiatieven als dit weblog. Ook op de Wereldboekenmarkt in mei 2008 stond een afvaardiging van deze beroepsgroep. Zaterdag 17 oktober, van 13.00 uur tot 15.00 uur zullen er in verschillende steden in Nederland vertalers in boekhandels staan om het grote publiek kennis te laten nemen van hun werk.

Vertalers zijn vaak einzelgängers, solisten die hun beroep met veel plezier, maar voor weinig geld uitoefenen. Er zijn belangenorganisaties, zoals de VvL, die opkomen voor de rechten van vertalers en aanverwante beroepen, maar het is tijd dat vertalers ook zelf zichtbaar worden, en vooral ook blijven, en zich actief inzetten voor hun rechten en positie. Het is nu alleen nog de vraag hoe.

Als individu is het moeilijk iets substantieels voor een hele beroepsgroep te bereiken. Maar als er een vuist wordt gemaakt, maken we een kans. Niet alleen in financieel opzicht, maar vooral ook om ons heerlijke beroep te beschermen zodat de woorden van talloze internationale auteurs ook na hun dood blijven doorklinken in onze prachtige moedertaal. Vertalers, verenigt u!