vertaalpraktijk – Pagina 5

Net uit: De monsters van Templeton

De monsters van Templeton door Lauren Groff, vertaald door Wim Scherpenisse en Gerda Baardman (oorspronkelijke titel: The Monsters of Templeton, uitgeverij Meulenhoff)

In De monsters van Templeton, het debuut van de Amerikaanse Lauren Groff, keert de jonge, veelbelovende promovenda Wilhelmina ‘Sunshine’ Upton zwanger en vernederd terug naar het huis van haar moeder in Templeton, het dorp dat meer dan tweehonderd jaar geleden door een van haar voorvaderen is gesticht. Hier wil ze zich op haar situatie beraden. Maar Templeton blijkt niet langer de veilige haven uit haar kinderjaren.

In het meer waaraan het dorp ligt, wordt een zeventien meter lang, dood prehistorisch monster aangetroffen. De vondst wekt veel opschudding en cameraploegen en wetenschappers uit het hele land stromen toe. Terwijl de geleerden aan hun onderzoek beginnen, bekent Wilhelmina’s moeder dat het wilde verhaal dat ze haar dochter over haar afstamming op de mouw had gespeld niet waar is. Ze blijkt echter niet van plan te onthullen wie dan wél Wilhelmina’s vader is: dat moet zij zelf maar uitzoeken. Zo begint Wilhelmina aan een Vatersuche die haar terugvoert tot aan de stichting van Templeton en waarbij ze ontdekt dat het prehistorische dier niet het enige monster van Templeton was. Verder lezen Net uit: De monsters van Templeton

Vooroordelen vertalen

Jonas Hassen Khemiri, zoon van een Zweedse moeder en een Tunesische vader, geboren en getogen in Stockholm, opgeleid in Parijs en bij de VN in New York, heeft in zijn moedertaal Zweeds inmiddels twee romans en een toneelstuk geschreven. Ett öge rött en Montecore vielen in de prijzen en Invasion beleefde twee uitverkochte theaterseizoenen.

Tijdens een chatsessie met lezers van Le Monde komen zijn soms opvallende taalgebruik en zijn opvattingen over taal en identiteit ter sprake. Zo gebruikt de vijftienjarige hoofdpersoon Halim uit Ett öga rött* taal in zijn dagboek om een identiteit te construeren. Met opzet stapelt hij spelfout op spelfout en neemt hij een loopje met de grammatica, tot iemand in het boek Arabisch spreekt, dan schakelt hij over op vloeiend Zweeds. In Montecore benadert hij het verhaal van een vader vanuit twee invalshoeken met elk een eigen stem: de één modern voorstads-Zweeds, de ander een soort Frans-Zweeds dat in de woorden van Khemiri aan een ‘gedrogeerde Strindberg’ doet denken.

Khemiri denkt dat werk dat in vertaling wordt uitgegeven, soms, de vooroordelen weerspiegelt die wij van het vaderland of de cultuur van herkomst van de schrijver koesteren. Is dat zo? Kopen uitgevers de rechten van werk waarvan zij denken dat het aansluit bij het beeld dat lezers van het land van de schrijver hebben? Zetten ze, om Khemiri’s voorbeeld aan te houden, Zweedse romans bij vertalers uit die passen in het beeld dat Ingmar Bergman op ons netvlies heeft geprojecteerd?

* In de vertaling van Bertie van der Meij in 2007 bij De Geus verschenen als Een kameel zonder bult

Vertalen, dat valt nog niet mee

door Elma Ouwehand

Elma Ouwehand is gepensioneerd lerares Engels. Naar aanleiding van de vertaalwedstrijd van NRC Handelsblad ter gelegenheid van de Grote Vertaaldag schreef ze het onderstaande artikel.

Een stukje vertalen van het Engels naar het Nederlands voor een vertaalwedstrijd van de NRC, dat valt nog niet mee – terwijl het bij eerste lezing zo simpel lijkt. Een paar groenten nog even nakijken in het woordenboek en nadenken over dat coaxing van planten uit onvriendelijke grond. ‘Verleiden’, geeft mijn woordenboek als eerste betekenis. Wat de schrijfster ermee bedoelt is duidelijk, dat is het probleem niet. Maar wat zou ze in het Nederlands geschreven hebben? Verder lezen Vertalen, dat valt nog niet mee

Gids naar de laatste wildernis

Wat is, in de wereld van het vertalen, een mentoraat? Wanneer kom je voor een mentoraat in aanmerking? Wat moet je ervoor doen? En waar komt het in de praktijk op neer? Verslag van een vertaalervaring.

Wat is een mentoraat?
Op een dag belde redacteur Peter van der Zwaag van uitgeverij De Bezige Bij met de vraag of ik The Wild Places van Robert Macfarlane wilde vertalen, een auteur van wie ik eerder Mountains of the Mind had vertaald. Nadat ik de eerste hoofdstukken had gelezen en het me was opgevallen dat het voor een non-fictieboek behoorlijk literair was – niet dat die twee elkaar altijd bijten – kwam ik op het idee een mentoraat aan te vragen.

Het Steunpunt Literair Vertalen, inmiddels omgedoopt tot Expertisecentrum Literair Vertalen, definieert een mentoraat als volgt:

Individuele begeleiding van een vertaler die nog aan het begin van zijn/haar carrière staat door een ervaren vertaler die als mentor optreedt. De beginnende vertaler heeft een vertaalcontract en de mentor kan dankzij een subsidie tijd vrijmaken om de vertaler met raad en daad bij het vertalen bij te staan.

Verder lezen Gids naar de laatste wildernis

Doubts about a dottle

De historische trilogie die ik momenteel vertaal speelt zich af in de achttiende eeuw en de auteur heeft zich de moeite getroost oude en ouderwetse woorden in de tekst te verwerken. Een van die woorden is dottle. De zin luidt: He knocked the dottle from his pipe. En de persoon die dit doet is de kapitein van een walvisvaarder. Verder lezen Doubts about a dottle

Vrijdagse vertaalslag: ‘Casse-toi alors, pauvre con !’

Een prachtige voorzet. Op maat gesneden. We hoeven ’m alleen nog in te koppen. Le Monde plaatste op 1 maart een artikel over de vertaalkundige aspecten van Sarkozy’s belediging. Op 23 februari stortte de Franse eerste burger de fiolen van zijn toorn uit over de bezoeker van een landbouwbeurs die weigerde zijn hand te schudden, sterker nog, die ervan gruwde door hem te worden aangeraakt (‘Touche-moi pas, tu me salis‘). Een fijn mediamoment, dat wereldwijd de voorpagina’s haalde. Verder lezen Vrijdagse vertaalslag: ‘Casse-toi alors, pauvre con !’

Vrijdagse vertaalslag: randjes

Misschien moet een vertaler veel fantasie hebben. Soms komt er beeldspraak voorbij waarvan je niet goed weet wat je ermee moet.

Op het ogenblik ben ik bezig met een thriller. Bepaald geen poëtisch werkje. Nee, er wordt veel achtervolgd en geschoten, en de helden en heldinnen schrikken er niet voor terug om uit vliegtuigen te springen en zo. Het is een boek met een kloeke toon.

En dan ineens, midden tussen al het geweld, het volgende zinnetje: His voice softened at the edges.

Op dit blog is al vaker gesproken over heel dicht bij de tekst blijven, of juist uit de losse pols vertalen, vrijheid blijheid, als het maar lekker leest. Aanhangers van deze laatste aanpak zullen weinig moeite hebben met het zinnetje; de ‘hij’ uit het verhaal gaat gewoon zachter spreken, of iets dergelijks. Maar stel dat je dicht bij de tekst wilt blijven? Wat doe je dan met de randjes van die stem?

Vertalen met plaatjes

Lang, lang geleden, toen er nog geen internet was, moest je naar erg veel raden. Stel dat je in je boek Arthur’s Seat in Edinburgh tegenkwam. De beschrijving was summier, dus vertaalde je letterlijk en kon je alleen maar hopen dat je de plank niet missloeg. Nu niet meer. Nu krijg je met een paar klikken van je muis mooie plaatjes van die heuvel op je scherm. Even later staat er in je boek ‘and then there was the Royal Mile‘. Alt-Tab terug naar het internet om te kijken wat dat nu weer is. Ah, de oudste straat van Edinburgh. Mijn heldin is er voor de Fringe. De Fringe? Zoeken we op… Verder lezen Vertalen met plaatjes

Vrijdagse vertaalslag: Hotel Autriche

Vandaag kwam ik in de tweede alinea van mijn nieuwe boek meteen al een lastig probleem tegen. Een romanfiguur, een verdwaasde junk die op zijn vijftiende vader is geworden en met zijn dochter van inmiddels 12 jaar door Montreal zwerft, zegt tegen zijn dochter dat hij een kamer heeft gehuurd in het ‘Ostrich Hotel’. Een ostrich is, zoals jullie weten, een struisvogel. Maar als ze bij het hotel aankomen, ziet de dochter wat er op de gevel staat: ‘L’Hotel Autriche’, wat natuurlijk iets heel anders betekent.

Daar moet ik iets mee, maar een geniale oplossing wil me maar niet te binnen schieten. Wie iets leuks verzint, verdient eeuwige roem.

Rechtbreien wat krom is

Stelling: het vertalen van slecht geschreven boeken dient beter beloond te worden

Een van de eerste boeken die ik (mede) heb vertaald, was geschreven door een topauteur, iemand van grote naam en faam. Vol eerbied en zenuwen begon ik te vertalen, doodsbenauwd dat mijn gebrekkige kennis en kunde niet toereikend zouden zijn om de klus enigszins bevredigend te klaren. Maar wat viel dat mee! Ik hoefde niets anders te doen dan mijn pen (ja, dat was nog in het precomputertijdperk) op papier te zetten, de woorden kwamen als vanzelf. En het resultaat was echt goed, zonder veel moeite.

Heel veel jaren en boeken later begrijp ik dat dat komt doordat die auteur zijn naam en faam waard was. Hij beheerste zijn vak, schreef gewoon goed, had overal aan gedacht, leverde goedlopende zinnen af, zijn beeldspraak en vergelijkingen klopten, en dan hoef je als vertaler niet veel meer te doen dan hem gewoon zo letterlijk mogelijk te vertalen. Verder lezen Rechtbreien wat krom is