Een gewone, doordeweekse dag. Ik heb het druk, doe mijn best een deadline te halen. De telefoon gaat. Het is neef, historicus van beroep en ook druk doende met een deadline. Hij werkt aan een project waarbij brieven uit de zeventiende eeuw worden geanalyseerd en gecatalogiseerd. En nu wil het geval dat een van die brieven in het Noors is geschreven. Of ik er alsjeblieft even naar wil kijken en hem kan mededelen wat er zo ongeveer in staat, zodat ze zeker weten dat deze brief in het plaatje past. Nee, het hoeft niet prachtig vertaald te worden, ze willen alleen maar weten wat erin staat, er zeker van zijn dat deze brief niet die ene uitzondering is op de regel die ze hebben opgesteld. En er is vanzelfsprekend geen budget voor. Verder lezen We willen alleen maar even weten wat erin staat
Categorie: De verbazing
Al wat in postieve of negatieve zin bij boekvertalers opzien, verwondering, verbazing, verbijstering, sprakeloosheid, bevreemding, perplexiteit, onthutsing zelfs, of andere vormen van ongeloof wekt.
Soep van de mossel
Ik heb eens een kookboekje laten vertalen door een vertaalprogramma van de Europese Unie. Enkele hoogtepunten:
15 g verpletterde tomaten
2 kip trommelstokken
100 ml plantaardige voorraad
plattelandshuisje kaas
zool (als in seizoen)
een grootmoedig snuifje van een grond komijn.
De kok op MIDDEL 3-4 notulen, tot het varkensvlees is gekookt en teder. Spoeling onder heet water en terzijde leggen aan afvoerkanaal. Plaats de ui in microgolf bewijs een schotel. Motregen de vulling over de groenten 
Veeg de trommelstokken met absorberende keuken document af. Snijd een klein kruis in de huiden van elke tomaat, dan duik in een kom kokend water. Verlof 30 seconden. Dien onmiddellijk!
Het op-papier-zie-ik-meermisverstand.
Een boekvertaling legt een lange weg af. Deels over de elektronische snelweg, maar deels ook nog over conventionele wegen. Ik vat ‘m even kort samen, die weg. De meeste, zo niet alle, boekvertalers werken met een tekstverwerker en mailen hun vertaling als bijlage naar de uitgever, die het bestand afdrukt en per post of koerier naar een persklaarmaker stuurt, die op papier correcties aanbrengt en het pak papier vervolgens naar de uitgever terugstuurt, die dat weer doorstuurt naar de vertaler, die de correcties en suggesties van de persklaarmaker overneemt (of niet, natuurlijk) en invoert in het digitale bestand (of niet, natuurlijk), en beide versies terugstuurt naar de uitgever (de een via elektronische post, de ander via slakkenpost), die het weer afdrukt en naar de corrector stuurt, die correcties aanbrengt en het pak papier weer naar de uitgever terugstuurt, die het doorstuurt naar een zetter, die er een drukproef van maakt en die terugstuurt naar de uitgever, die de zoveelste stapel papier weer per post naar de vertaler stuurt, die correcties invoert en beide versies weer terugstuurt naar de uitgever, die de gecorrigeerde drukproef weer afdrukt en ten slotte naar de drukker stuurt. Dat zijn dus elf pakken papier op de bus en vier uitdraaien. Pffff. Verder lezen Het op-papier-zie-ik-meermisverstand.
De jacht op de kleine ondernemer-vertaler is geopend
NMa en belastingdienst in een ontluisterende cirkelredenering
Begin dit jaar stelde het kamerlid Mei Li Vos (PvdA) aan de minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven vragen over het standpunt van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) aangaande prijsafspraken door de beroepsgroep schrijvers en vertalers. Standpunt van de NMa was en is dat het de beroepsgroep niet is toegestaan adviezen over een minimumtarief te geven. Verder lezen De jacht op de kleine ondernemer-vertaler is geopend
Vergeten boeken (3): Tussenstations
De Schotse kosmopoliet Rory Stewart (in 1973 geboren in Hongkong, opgegroeid in Maleisië en Schotland, opgeleid in Oxford) is historicus, ex-militair en diplomaat. Hij woont en werkt in Kabul. In 2002 liep hij als eerste ‘toerist’ door het zojuist bevrijde Afghanistan de vrijwel onbegaanbare bergroute die de Mogolkeizer Babur vijf eeuwen eerder met zijn leger had gevolgd, van Herat naar Kabul. Verder lezen Vergeten boeken (3): Tussenstations
Vrij Nederland 28e detective- en thrillergids: ‘vertaalniveau daalt’
De 28e detective- en thrillergids van Vrij Nederland is uit. Daarin komt in de redactionele inleiding van de A-Z-gids op pagina 65 de volgende zinsnede voor: ‘Sommige van onze recensenten klagen over het teruglopende niveau van de vertalingen uit met name het Engels. Maar ja, misdaad betaalt.’
Misschien betaalt misdaad, maar niet aan vertalers. Vertalen loont niet. Verder lezen Vrij Nederland 28e detective- en thrillergids: ‘vertaalniveau daalt’
Het Noorden kwijt? De literaire vertalerij in Vlaanderen
Door de bank genomen is maar een op de tien literair vertalers in het Nederlands een Vlaming. Die ene vertaler krijgt bovendien minder opdrachten, en klaagt steen en been. Waar ligt dat precies aan? Dat is een vraag die de laatste tijd steeds vaker wordt gesteld. Onderzoekers, journalisten, vertalers, redacteuren, allemaal komen ze tot dezelfde conclusie: ‘Het ligt aan de taal’, aldus ook Karel Verhoeven die het in zijn artikel in De Standaard van 26 januari 2007 over ‘literaire calimero’s’ heeft.
Nadat ik (Vlaming) samen met een Nederlandse mijn eerste boek had vertaald, zat ik zelf ook met een vraag: wat is eigenlijk de verhouding tussen Noord en Zuid? Waarom spreken we (min of meer) dezelfde taal, en waar komen de verschillen vandaan? Het antwoord heb ik onder meer gevonden in Roland Willemyns’ Het verhaal van het Vlaams. In minder dan drie stukken kreeg ik het niet samengevat, dus hierna hebt u nog te goed: ‘Tussentaal’ (evolutie in het taalgebruik in Vlaanderen) en ‘Tweedehands taalgevoel’ (hoe problematisch is de situatie voor een Vlaming die boeken wil vertalen).
Verder lezen Het Noorden kwijt? De literaire vertalerij in Vlaanderen
Erkenning
Al te vaak worden nog steeds in de pers en op internet vertaalde boeken besproken zonder dat de vertaler wordt genoemd. Een collega die in een bibliotheek één bepaalde vertaling van een vaker vertaald boek wilde lenen, kreeg van de bibliotheekassistent te horen dat het niets uitmaakte wie een boek had vertaald – ‘er staat toch in het Nederlands wat er in het oorspronkelijke boek staat? Heus, dat kan de lezers niets schelen.’ Verder lezen Erkenning
Vergeten boeken (2)
Een van de boeken die ik heb vertaald en waarvan ik het doodzonde vind dat het in de vergetelheid is geraakt, is Hoogtekoorts van Robert Macfarlane, dat in 2003 verscheen bij De Bezige Bij (en in hetzelfde jaar in Groot-Brittannië). Hier mijn pleidooi voor een vergeet-mij-nietje. Verder lezen Vergeten boeken (2)
Vergeten boeken (1)
Het overkomt alle vertalers met een paar jaar ervaring: een boek dat je hebt vertaald, waarin je je hele ziel en zaligheid hebt gelegd, waarmee je hebt gelééfd, gaat roemloos ten onder. Er verschijnen nauwelijks of geen recensies, er worden niet genoeg exemplaren van verkocht en op zeker moment gelooft de uitgever het verder wel en wordt de restoplage verramsjt. Bijzonder pijnlijk als je iets hébt met zo’n boek.
Mij overkwam het met Een oorlogsherinnering (A Memory of War) van Frederick Busch. Busch (1941-2006) was een Amerikaans schrijver en literatuurdocent en als auteur bijzonder productief: hij schreef de afgelopen decennia meer dan twintig romans en verhalenbundels en had in de Engelstalige wereld een schare trouwe fans. In Nederland is hij vooral bekend geworden met de roman Meisjes (Girls), die in 1999 verscheen in een vertaling van Karina Zegers de Beijl. Dit boek beleefde meerdere drukken. Verder lezen Vergeten boeken (1)