In stripstad Angoulême vond van 29 januari tot en met 1 februari het 36e Festival International de la Bande Dessinée plaats. De Franse striptekenaar en cineast Vincent Paronnaud, alias Winshluss, die in 2007 al samen met Marjane Satrapi op het filmfestival van Cannes de Speciale Juryprijs kreeg voor Persépolis, een animatiefilm naar de strip van Satrapi over de belevenissen van een jong meisje tijdens de Iraanse Revolutie, ontving de Fauve d’Or voor zijn Pinocchio (verschenen bij Les Requins Marteaux). De Grote Prijs van het festival ging naar Blutch, nom de crayon van Christian Hincker, die als twintigjarige debuteerde in Marcel Gotlibs maandblad Fluide Glacial. Het monument van de Franse stripkunst, dat in de ruim dertig jaar van zijn bestaan alle grote namen publiceerde, verschijnt pas sinds najaar 2008 in Nederlandse vertaling als Glad IJs. Na een zwak begin kwam de imprint van Casterman in november sterk terug met Franquins ode aan de macabare humor, Zwartkijken. Verder lezen Stripvertalen
Auteur: Richard Kwakkel
Palabras mayores
Pierre Assouline, blogueur pur sang van het dagblad Le Monde, omschrijft haar als ‘legendarisch’ en de enige literair agent met een familie in plaats van een ‘stal’ schrijvers. Jason Cowley, voormalig jurylid van de Booker Prize en redacteur van de New Statesman, beschouwt haar als ‘one of the most feared in the business’. En schrijver en redacteur Robert McCrum ten slotte noemt haar ’the Andrew Wylie of the Iberian peninsula, a ferocious advocate of her authors who sends a cold shiver down the spine of any respectable publisher.’
![Carmen Balcells [portret]](http://www.boekvertalers.nl/weblog/wp-content/uploads/2009/01/carmenbalcellsportret.jpg "Carmen Balcells [portret]")
We hebben het natuurlijk over Carmen Balcells*, literair agent van grootheden uit de Spaanstalige literatuur als Márquez, Vargas Llosa, Delibes, Cortázar en Sampedro. Dit keer jaagt ze eerbiedwaardige uitgevers de rillingen over de rug met haar besluit werken van ‘familieleden’ voor nog geen vijf euro als e-book op de site van elektronisch lezen Leer-e aan te bieden. Uit het project, dat ze Palabras mayores heeft gedoopt, spreekt niet alleen haar macht, maar ook haar geloof in de toekomst van het elektronische boek.
*) El País plaatste op 11 maart 2007 een uitgebreid interview met haar.
Hermans in top 10 beste vertaalde boeken 2008
Om een levendige boekcultuur in stand te houden en de uitwisseling van ideeën tussen staten en culturen te vergroten besloot Rochester University in 2007 het vertaalde boek de aandacht te schenken die het verdient en het weblog Three Percent in het leven te roepen. De naam van het blog is ontleend aan het percentage boeken dat in de Verenigde Staten in vertaling wordt uitgegeven.
Three Percent stelde in december 2008 een lijst samen van beste vertaalde boeken en maakte kort geleden de tien finalisten bekend die op 19 februari meedingen naar de hoofdprijs. Ina Rilkes vertaling van Hermans’ De donkere kamer van Damocles prijkt fier op de shortlist.
En dat is op zich al een felicitatie waard.
Hardop lezen in Parijs
In Parijs wordt van 2 tot en met 9 februari 2009 het tweede festival Textes et Voix gehouden. ‘Het is een prettige manier om kennis te maken met een ontoegankelijk geachte literaire tekst,’ aldus Nadine Eghels, artistiek directeur van de organisatie, in een interview met Le Figaro. Om het weerbarstige werk voor de lezer of toehoorder open te stellen, zet Textes et Voix acteurs in. Informatie over plaatsen en prijzen op de website van de festivalorganisatie.
Elders in de Franse hoofdstad worden vrijwel gelijktijdig passages uit À la recherche du temps perdu van Marcel Proust voorgedragen. Het in luisterboeken gespecialiseerde Éditions Thélème gaf op 15 oktober 2006 een uit 111 cd’s bestaande box met Prousts magnum opus uit en zette dat evenement letterlijk luister bij met een aantal voorleessessies. Die waren zo’n succes dat Thélème-oprichtster Adeline Delay besloot op herhaling te gaan. Wie diva Bernadette Lafont, Fipa d’or-laureaat Robin Renucci en rijzende ster van het Franse theater Xavier Gallais van 1 tot en met 6 februari in de Comédies et studios des Champs-Élysées wil zien schitteren, reize spoorslags af naar het mekka van het voorgelezen boek.
Frankrijk morrelt aan vaste boekenprijs
In het kader van het wetsvoorstel Modernisering van de economie, een pakket maatregelen dat de Franse economie een beslissende impuls moet geven, heeft meerderheidspartij UMP (Union pour un mouvement populaire, de partij van Nicolas Sarkozy) een amendement ingediend om de periode waarin niet op de boekenprijs mag worden geconcurreerd terug te brengen van twee jaar naar een halfjaar.
Frankrijk was in 1981 het eerste land dat het principe van de vaste boekenprijs bij wet vastlegde. Het voorbeeld van de loi Lang, ‘de eerste wet voor duurzame ontwikkeling’, vond in veel Europese landen navolging. Nederland ruilde een brancheovereenkomst op 1 januari 2005 in voor de Wet op de vaste boekenprijs, België schafte die in 1984 af en de Britse Net Book Agreement sneuvelde in 1995. De Raad van Europa — niet te verwarren met de Europese Raad — heeft de Europese Commissie gevraagd rekening te houden met het belang van nationale stelsels van vaste boekenprijzen, maar ‘Europa’ heeft zich nog niet gecommitteerd aan een uniform beleid.
Het Franse voorstel is behandeling door het parlement niet ongeschonden doorgekomen, maar de periode waarin geen kortingen groter dan vijf procent mogen worden gegeven, is teruggebracht naar een jaar. Alain Beuve-Méry behandelt voors en tegens in Le Monde.
Vooroordelen vertalen
Jonas Hassen Khemiri, zoon van een Zweedse moeder en een Tunesische vader, geboren en getogen in Stockholm, opgeleid in Parijs en bij de VN in New York, heeft in zijn moedertaal Zweeds inmiddels twee romans en een toneelstuk geschreven. Ett öge rött en Montecore vielen in de prijzen en Invasion beleefde twee uitverkochte theaterseizoenen.
Tijdens een chatsessie met lezers van Le Monde komen zijn soms opvallende taalgebruik en zijn opvattingen over taal en identiteit ter sprake. Zo gebruikt de vijftienjarige hoofdpersoon Halim uit Ett öga rött* taal in zijn dagboek om een identiteit te construeren. Met opzet stapelt hij spelfout op spelfout en neemt hij een loopje met de grammatica, tot iemand in het boek Arabisch spreekt, dan schakelt hij over op vloeiend Zweeds. In Montecore benadert hij het verhaal van een vader vanuit twee invalshoeken met elk een eigen stem: de één modern voorstads-Zweeds, de ander een soort Frans-Zweeds dat in de woorden van Khemiri aan een ‘gedrogeerde Strindberg’ doet denken.
Khemiri denkt dat werk dat in vertaling wordt uitgegeven, soms, de vooroordelen weerspiegelt die wij van het vaderland of de cultuur van herkomst van de schrijver koesteren. Is dat zo? Kopen uitgevers de rechten van werk waarvan zij denken dat het aansluit bij het beeld dat lezers van het land van de schrijver hebben? Zetten ze, om Khemiri’s voorbeeld aan te houden, Zweedse romans bij vertalers uit die passen in het beeld dat Ingmar Bergman op ons netvlies heeft geprojecteerd?
* In de vertaling van Bertie van der Meij in 2007 bij De Geus verschenen als Een kameel zonder bult
Franse regering wil Googlewaals
De Franse minister van Cultuur en Communicatie, Christine Albanel, wil van de websites van haar departement vertalingen in acht talen aanbieden. Automátische vertalingen, in real time, ongecorrigeerd .
De Franse beroepsverenigingen ATLF (Association des traducteurs littéraires de France) en SFT (Syndicat national des traducteurs professionnels) hebben zich in een brief aan de minister verbaasd over die ‘meertaligheid op een koopje’ (‘multilinguisme au rabais’). Volgens hen is automatisch vertalen volstrekt ongeschikt voor het doel dat de minister voor ogen staat. Om hun argument kracht bij te zetten, hebben de organisaties hun brief door een professioneel vertaler van vlees en bloed in het Engels laten vertalen en die versie vervolgens door Google in het Frans laten terugvertalen. Het resultaat staat op de website van het Franse zusje van de Vereniging van Letterkundigen, ATLF, en biedt een fraai inkijkje in de stand van de automatische vertaaltechniek.
Genderoverschrijdend vertalen
In Spanje is ophef ontstaan over de vertaling in het Galicisch van Mark Haddons The Curious Incident of the Dog in the Night-Time*, een roman over een vijftienjarige, autistische jongen met een wiskundeknobbel. Uitgever Rinoceronte Editora weigert vertaalster María Reimóndez te betalen omdat ze, in de woorden van haar redacteur Moisés Barcia (die het boek vervolgens zelf vertaalde), ‘de brontekst had aangepast […] en systematisch alle sekseneutrale Engelse vormen door vrouwelijke verving’. Ze had daarmee geen getrouwe weergave van het origineel geproduceerd en contractbreuk gepleegd. Mannetjesrat Toby was een vrouwtje geworden — maar het Galicische woord voor rat, la rata, is vrouwelijk — en andere mannelijke termen waren ‘geneutraliseerd’. Als voorbeeld noemt Barcia de vertaling van het Engelse meervoud men in xente (mensen), maar dat is in sommige contexten de enig juiste vertaling, zoals in wise men learn from others’ mistakes. El Paìs en The Daily Telegraph berichtten er uitgebreid over.
Uit het artikel in El Paìs blijkt overigens dat de vertaalster werkt aan een promotieonderzoek naar de wisselwerking tussen ideologie en vertaling, wat nieuwsgierig maakt naar haar versie van de gebeurtenissen.
*De Nederlandse vertaling, Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht, van de hand van Harry Pallemans, verscheen in 2004 bij Uitgeverij Contact
Vrijdagse vertaalslag: ‘Casse-toi alors, pauvre con !’
Een prachtige voorzet. Op maat gesneden. We hoeven ’m alleen nog in te koppen. Le Monde plaatste op 1 maart een artikel over de vertaalkundige aspecten van Sarkozy’s belediging. Op 23 februari stortte de Franse eerste burger de fiolen van zijn toorn uit over de bezoeker van een landbouwbeurs die weigerde zijn hand te schudden, sterker nog, die ervan gruwde door hem te worden aangeraakt (‘Touche-moi pas, tu me salis‘). Een fijn mediamoment, dat wereldwijd de voorpagina’s haalde. Verder lezen Vrijdagse vertaalslag: ‘Casse-toi alors, pauvre con !’
Het nieuwe lezen
Zal het nieuwe lezen het boek verdringen? Zullen e-readers als Kindle, Cybook, Iliad, of de ‘boekachtige’ Reader van Sony herinneringen verdringen aan het gevoel van papier aan je vingertoppen, de vertrouwde geur van een oud boek, die geruststellende stapel ongelezen boeken op je nachtkastje en de zindering die door je lichaam trok als je een kersvers ruggetje knakte? Verder lezen Het nieuwe lezen