Lang, lang geleden, toen er nog geen internet was, moest je naar erg veel raden. Stel dat je in je boek Arthur’s Seat in Edinburgh tegenkwam. De beschrijving was summier, dus vertaalde je letterlijk en kon je alleen maar hopen dat je de plank niet missloeg. Nu niet meer. Nu krijg je met een paar klikken van je muis mooie plaatjes van die heuvel op je scherm. Even later staat er in je boek ‘and then there was the Royal Mile‘. Alt-Tab terug naar het internet om te kijken wat dat nu weer is. Ah, de oudste straat van Edinburgh. Mijn heldin is er voor de Fringe. De Fringe? Zoeken we op…
Oké, vroeger kon je ook alles opzoeken. Aan boeken geen gebrek. Hele bibliotheken vol encyclopedieën, naslagwerken, atlassen en beeldwoordenboeken. Maar dat kostte allemaal veel tijd. Tijd die niet werd beloond, helaas. Ook kon je lang niet altijd alles vinden. En vooral in het buitenland woonachtige vertalers hadden het erg moeilijk, want die hadden niet de beschikking over Nederlandse bibliotheken.
Hoe meer je weet…
Het internet is nu niet meer weg te denken uit ons dagelijkse vertaalleven. Je moet zelfs oppassen dat je niet te veel wordt afgeleid als je iets zoekt, want van het een komt het ander en voor je het weet klik je door en door en door naar allerlei interessante weetjes. Wie zei ook alweer ‘Hoe meer je weet, hoe meer je beseft hoe weinig je weet’?
Uit pure nieuwsgierigheid ga je steeds ‘even kijken’. Een spannende achtervolging door de straten van Los Angeles in de thriller die je vertaalt? In een wip heb je een plattegrond van de stad op je scherm en kun je als het ware met de boeven meerijden. In je historische roman komt Captain Cook aan in Botany Bay? Hup, het internet verstrekt informatie over de vroegere en huidige toestand in die streken. Is Largo Torro Argentina nu een straat of een plein? Wikipedia brengt uitkomst. Of je nu wilt weten hoe een bepaalde tropische boom of vrucht eruitziet, of achttiende-eeuwse kleding, oude of moderne schepen en alles wat erop en eraan zit, onbekend gereedschap, huizen in Victoriaanse of clapboard-stijl, meubilair, sieraden… je kunt het zo gek niet verzinnen of op het internet is er wel iets over te vinden.
Vertalen met plaatjes. Een extra dimensie.
Wat een leuk stuk. Een extra dimensie — helemaal mee eens! Net als jij word ik vaak afgeleid door allerlei leuke links en weetjes, maar ik zou internet ook niet meer kunnen missen. Ik denk echt niet met weemoed terug aan de tijd waarin ik voor een roman met honderden plantennamen tien keer naar de bibliotheek moest fietsen, of aan de maanden waarin ik “De Storm” van Gordon Chaplin vertaalde en mijn hele werkkamer had volgehangen met tekeningen en dwarsdoorsnedes van zeilboten om alle haakjes, lusjes, oogjes en touwen goed te kunnen benoemen.
Behalve een bibliotheek aan huis biedt internet nog een voordeel: je hebt opeens toegang tot allerlei deskundigen. Een vraag over aardbevingen? Een vriendelijke seismoloog mailt je het antwoord door. Een vraag over steenkolenmijnen? Een aardige docent van een universiteit neemt de moeite om een antwoord van twee kantjes vol te schrijven. Ik denk dat veel vertalers mijn ervaring delen: bijna iedereen is bereid je te helpen als je een beroep doet op zijn/haar expertise.
@Mieke
Toevallig kreeg ik vandaag van een vriendelijke deskundige op het gebied van de scheepvaart in het algemeen en oude zeilschepen in het bijzonder antwoord op een vraag over walvisvaarders in de 18e en 19e eeuw.
Aansluitend vertelde hij me dat hij al vaker vertalers en auteurs van dienst heeft kunnen zijn, en dat hij dat erg leuk vindt, mede omdat het soms nieuwe items oplevert voor zijn website vaartips.nl