Er was eens… een gulle uitgever

Hakan Nesser [portret]Een tijd geleden heb ik een merkwaardig boek van de Zweedse schrijver Håkan Nesser gelezen. Håkan Nesser schrijft meestal psychologische thrillers over nogal ongewone onderwerpen. Ze zijn goed geschreven en lekker spannend. Veel van zijn boeken spelen zich af in een niet nader aangeduid West-Europees land, een soort mengeling van Scandinavië, Duitsland, Nederland, België en een Baltisch land. Het verhaal dat ik las – het eerste in de verhalenbundel Barins Triangel – leek zich in eerste instantie af te spelen in Nederland. De hoofdpersoon reist naar een grote stad, A. In de stad liggen straten met namen als Kalverstraat, Ferdinand Bolstraat en Van Baerlestraat. Er is een Vondelpark, een Concertgebouw, een Leidseplein. De Nederlandse lezer zou zich er meteeen thuis moeten voelen. Toch bekroop mij bij lezing geleidelijk aan een gevoel van vervreemding. Bestaat er in de stad A. wel een plein met de naam Prohaskaplein? En de Greijpstraa-buurt – waar zou die liggen? Het tweede concertgebouw in de stad, De Nieuwe Halle… wie heeft daar ooit van gehoord?

De hoofdpersoon van het verhaal zoekt woonruimte. En hoe bestaat het, de jongeman vindt onmiddellijk een appartement op de Ferdinand Bol! Ongelooflijk! Vervolgens koopt hij vier flessen whisky bij… Albert Heijn. Huh? Whisky bij AH? Voorts vindt een rechtszaak plaats. Maar in ons land maken we daarbij toch geen gebruik van een jury?

Gaandeweg kom je tot de ontdekking dat het verhaal zich in een heel ander land afspeelt dan je dacht. En zodra je dat in de gaten hebt, komen de gebeurtenissen in Nessers boek in een heel ander licht te staan. Je wordt je ervan bewust dat je een sprookje aan het lezen bent – wat bij Nesser betekent: een boosaardig sprookje.

Wat mij nu speciaal opviel in dit eerste verhaal uit Barins Triangel was het volgende. De hoofdpersoon is vertaler. Hij doet het een en ander uit de doeken over zijn werk, bijvoorbeeld hoe hij met een literaire tekst aan de slag gaat. Dat onderwerp had uiteraard mijn warme belangstelling. Eigenaardig genoeg bleef het verhaal ook wat dit aanging net een sprookje. Of vindt u het volgende soms niet sprookjesachtig:

Nog voordat de vertaler ook maar één woord heeft vertaald, biedt zijn uitgever hem een verblijf van zes maanden in de stad A. aan – op kosten van de uitgeverij. Dit om de couleur locale van de stad te leren kennen, wat hem zal helpen een goede vertaling te produceren. Dat is nog niet alles: als de hoofdpersoon klaar is met zijn vertaling en het ernaar uitziet dat het boek een commercieel succes gaat worden, biedt de uitgever hem geheel uit eigen beweging een royale gratificatie aan. Het is gewoon niet te geloven! Waar in de werkelijkheid kunnen we zulke uitgevers aantreffen!

Nu wil ik hiermee natuurlijk beslist niet zeggen dat Håkan Nesser een slechte schrijver is. Integendeel, hij is goed, en hij zou zo gauw mogelijk in het Nederlands moeten worden vertaald – als hij dat niet al was.

Voorzover ik weet is Barins Triangel nog niet vertaald. Een stuk of acht andere thrillers van Nesser, met commissaris Van Veeteren in de hoofdrol, zijn wel in het Nederlands verkrijgbaar. De boeken, vertaald door Clementine Luijten, Ydelet Westra en Edith Sybesma, zijn verschenen bij uitgeverij De Geus.

Gepubliceerd door

Bertie van der Meij

Ik ben scandinaviste. Begin jaren tachtig ben ik begonnen met literair vertaalwerk. Hjalmar Söderberg, Torgny Lindgren, Göran Tunström, Carl Michael Bellman zijn Zweedse schrijvers die ik geweldig goed vind en ik ben buitengewoon blij en ook wel trots dat ik werk van deze mensen heb vertaald.

7 gedachtes over “Er was eens… een gulle uitgever”

  1. Bertie, wat een vermakelijk stukje, erg leuk om te lezen.
    Als dat boek wordt vertaald is de kans natuurlijk groot dat de vertaler in de recensie allerlei onterechte verwijten krijgt …
    Is het niet raar dat Nesser niet een beetje beter research heeft gedaan? Wat is het nut van echt bestaande namen/plaatsen als er uiteindelijk niks van klopt, dan kun je toch net zo goed verzonnen namen/plaatsen nemen?
    Groetjes,
    Andrea

  2. Maar wat vónd je nu van dit boek, Bertie? Heb je het met (uiteindelijk) plezier gelezen of blijf je na lezing met een dubbel gevoel zitten? Zelf lees ik graag Scandinavische thrillers, maar Nesser heb ik na een tweetal pogingen die op de tiende bladzijde of zo strandden, maar links laten liggen. De reden daarvoor was juist dat vervreemdende effect van Nederlands (en dus vertrouwd) aandoende namen, en tegelijkertijd een heel andere omgeving, waardoor ik de handelingen niet kon plaatsen. Maar ik weet dat er ook mensen zijn die dat nu juist de charme vinden. Toch wel curieus, overigens, het boek dat jij beschrijft, haast een utopie voor vertalers. Het zou leuk zijn om daar met Nesser over te praten. Is dat niet iets voor jou, voor een artikel in een vertalersblad of zo?
    Lucy

  3. @Andrea. Ik meen te weten dat Nesser Nederland heel goed kent; die rare verbasteringen brengt hij met opzet aan. Waarom hij dat doet, weet ik eigenlijk niet – voor Nederlandse lezers is het effect vervreemdend (misschien is het zelfs een beletsel voor zijn werk om hier echt populair te worden), maar voor zijn Zweeds- en anderstalige publiek zal dat veel minder het geval zijn. Misschien weten de vertaalsters van zijn thrillers hier meer over?

    @Lucy. Ik vond het een intrigerend boek en goed geschreven. Van Nessers Van-Veeterenthrillers – die zich in hetzelfde nederbaltavië afspelen – ken ik er maar een paar; ik ben niet dol op het thrillergenre. De drie verhalen in Barins Triangel zijn wel thrillerachtig, maar ze gaan alledrie over een persoon die in verwarring verkeert en zich uit een ondoorzichtige situatie probeert los te worstelen. Ik vond ze zeer de moeite waard. Dat de hoofdpersoon in het eerste verhaal vertaler is, in een vreemde stad gaat wonen, een raadselachtig boek moet vertalen, dat zijn natuurlijk boeiende onderwerpen. De gulheid van de uitgever leek mij meer een bijkomstig motief (niet-vertalers zou het misschien helemaal niet opvallen), iets wat alleen maar nodig was om de lotgevallen van de vertaler in de vreemde stad mogelijk te maken.

  4. Nou, het klinkt wel als een aanrader. Ik zal de titel toch maar noteren en bij gelegenheid gaan lezen. Wat Nessers belangstelling voor Nederland betreft: ik heb ooit gehoord of gelezen dat hij die verbasteringen heeft bedacht als hommage aan Jan Willem van de Wetering, die hij zeer bewondert. Vandaar Van Veeteren (lijkt in het Zweeds sterk op Van de Wetering) en in het door jou beschreven verhaal de Greijpstraabuurt.
    Groetjes, Lucy

  5. Ik heb ooit een gesigneerd boek van Bertie gekocht en deze uitgeleend. Nu is deze het boek kwijtgeraakt en ik vind het een geweldig boek, namelijk Het ultieme recept van Torgny Lindgren. Is hier nog aan te komen???

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

CAPTCHA

*